REMUÍÑO DE LIBROS (40) "Xandra, a landra que quería voar", de Mercedes Queixas Zas e Paula Pereira Carreiro

TÍTULO:  Xandra, a landra que quería voar

AUTORA:   Mercedes Queixas Zas

ILUSTRACIÓNS:  Paula Pereira Carreiro

EDITORIAL:  Urco Editora

Álbums ilustrados coma Xandra, a landra que quería voar, de Mercedes Queixas Zas e ilustrado por Paula Pereira Carreiro, son os que me enchen de felicidade cando ven a luz. Un álbum, este, que cumpre os requisitos que eu lles esixo aos libros dirixidos ás primeiras idades: claridade expositiva, linguaxe coidada, historias sinxelas ben artelladas, posibilidade de dobre lectura ,facultade de facer pensar e que as imaxes estean ben coidadas.

     De todo isto hai neste álbum editado por Urco Editora. Mercedes Queixas, con sensiblidade e intelixencia, artella unha narración orixinal: unha landra, que agarda o momento de descender polas pólas das árbores, resístese a caer e desexa con todas as súas forzas poder voar. As demais landras esfórzanse en que desista da súa idea, pero Xandra non se dá por vencida.

     

Mercedes Queixas. Foto de Mariña Ramos Queixas

     A protagonista soña, non quere ser coma as demais e loita por ser dona do seu destino. Voa coa ollada e imaxinación cara ao inmenso ceo da devesa. E, pasada a primavera e mais o verán, Xandra nunca esqueceu un segredo que coñecera a través da súa amiga, unha sabia andoriña e que só ela coñecía.

     

     Este é un relato que se desenvolve, como podemos ler, no Courel. Todo el está contido nun medio natural que serve de escenario para que a historia  teña cor e teña identidade. A paisaxe,  coas árbores e toda sorte de paxaros xoga un papel imprescindible para entender moito mellor esas arelas de liberdade da protagonista e consegue un ambiente natural que se agradece. Todo isto nun marco cromático fermoso. Con cores vivas, figuras de trazos planos ben expresivos, limpeza de formas e espírito alegre, Paula Pereiro consegue un discurso aberto que permite dialogar co texto da autora. As súas ilustracións teñen moita vida e son moi nidias.

 

Paula Pereira Carreiro

     

     E se falamos do Courel, non pode faltar unha referencia ao extraordinario Uxío Novoneyra. E fica patente, xaora, nesas liñas que din que Xandra ollaba sen descanso o ceo, na procura da amiga andoriña, que chegara no comezo da primavera, canda o canto do cuco, para aniñar disimuladamente no balcón da Casa do Poeta.

     

A casa de Novoneyra no Courel. Foto toamada do blog "O Courel foto a foto"

     En definitiva, que estamos diante dun álbum magnífico para compartir lectura cos rapaces e rapazas das primeiras idades ( e adultos), establecer con eles un diálogo interesante, do mesmo xeito que Mercedes e Paula o fan a través das palabras e as imaxes.

     

     Libros coma este son os que fan que a literatura prenda nos lectores e lectoras teñan a idade que teñan. Son imprescindibles para que a nosa LIX sexa valorada xa dende o principio.  Fornecen o cada vez máis amplo catálogo de obras que convidan a saborealas dende os primeiros intres das nosas vidas.

                                                                                                    ANTONIO GARCÍA TEIJEIRO

ESCAPARATE POÉTICO (CXIII) María Victoria Moreno

 MARÍA VICTORIA MORENO (Valencia de Alcántara. Cáceres, 1941- 2005)

    

     

     Namorada de outonos e solpores,

peregrina nas gándaras da vida,

buscaches no tremor da atardecida

fragancias vellas de ilusións e amores.

María Victoria Moreno

     Sorriron para ti tódalas flores,

fíxose a luz roibén na túa ferida

e, por nidios ronseis, a alma durmida

foi desde o abismo ós altos miradores.

     Inefables paisaxes de harmonía

abríronse ante ti coma agasallo

en volutas de lúa opalescente.

     Desposaron en lene melodía

os pétalos da luz, a paz do orballo

e o teu corpo, xa lirio evanescente.

    

     

     Eu quero darche as grazas, meu amado,

mais grazas é palabra torpe e fría

para cantar en luz esta elexía

ó tempo de arredrarme do teu lado.

     Canto chorei por ti… O noso fado

foi unha crúa e pérfida ironía:

matou o xeo negro ó sol do día

e o chumbo ardente ó aire sosegado.

     Por seres auga e luz na cega sede

eu quero darche as grazas… Mais lamento

non ser verba de amor, música pura,

     nin pomba morna que a friaxe alede,

nin faísca de orballo, luz de vento.

… Só silencio que treme en noite escura.

     

     Eu quixera esculpir en luz e aire

non o corpo do amado,

non a imaxe que gardan os meus ollos,

mais a traza do paso

luminoso que enchera a miña alma

de flores, soño e pranto.

     Eu quixera tecer en fíos de auga

non as verbas do amado,

non as conversas que o solpor arrola,

mais este doce laio

que habita nas distancias asequibles

resolto en vento maino.

CANTIGA

     Neste amencer de pombas indecisas

conversarei coas fontes

onde beben pesares cristalinos

as sombras que se axitan pola noite.

     Esa lúa de prata

     atopou o tesouro

que eu perdera na auga.

     No laio dos farois agonizantes

evocarei os nomes

que acenderon lucernas balbucintes

nas fragas mestas onde os medos dormen.

     Esa lúa de prata

     atopou o tesouro

     que eu perdera na auga.

     Neste tremor de chumbo e de diamante

serei luz que se esconde

no ardor aceso que xerou os días

ou na xerfa esfiañada en surtidores.

     Esa lúa de prata

     atopou o tesouro

     que eu pedera na auga.

     No rubor das estrelas acaladas

achegareime á morte,

sentirei o feitizo dos seus ollos,

e o seu bico na fronte.

(Do libro Elexías de luz, editado por Edicións Xerais. 2006.)

LAS CONFESIONES AUTOBIOGRÁFICAS DE AZORÍN

Como estos días ha nevado copiosamente sobre el noroeste de Tennessee y por estas latitudes no estamos acostumbrados a la nieve y a las temperaturas tan gélidas, se han cancelado las clases en la universidad en la que trabajo durante casi una semana. Así pues, en los pocos momentos libres que me ha permitido tener mi hija, que demandaba atención constantemente para no aburrirse al verse de golpe y porrazo encerrada en casa, le he echado una ojeada a un volumen que encontré hace unas semanas en la biblioteca universitaria y que ha resultado ser una agradable sorpresa. Me refiero a Las confesiones de un pequeño filósofo, un pequeño tomo autobiográfico firmado por José Martínez Ruiz, el siempre interesante escritor español que usaba por seudónimo "Azorín".

No es ningún secreto que me interesan los libros autobiográficos, en general más que las autobiografías, especialmente si están escritos en un estilo ameno y cuidadoso, y si se centran en recuerdos que tienen relevancia porque conforman una visión crítica (o autocrítica) de ciertos momentos de interés para comprender la trayectoria vital del autor en cuestión. Tal es el caso de estas Confesiones azorinianas, en cuyos varios capítulos, casi todos ellos muy breves, el escritor echa una mirada hacia atrás y rememora sobre todo su niñez y juventud, pintando esquemáticos pero vivos retratos de los lugares por los que dichos períodos de su vida transcurrieron, así como de algunos de los personajes reales que los poblaron.

Resulta curioso que Azorín decida no hablar de sus actividades como escritor, prefiriendo filosofar (como el propio título de la obra indica) sobre temas en apariencia menos importantes pero, al fin y al cabo, de enorme interés para quien desee comprender la personalidad e incluso la obra literaria del autor. El estilo empleado es a menudo coloquial, y cada uno de los capítulos del libro funciona más o menos como una fotografía de un momento específico de la existencia de Azorín y aparece evocado de una manera aparentemente sencilla pero que encierra siempre un sutil lirismo. Esto es especialmente evidente en lo que podríamos considerar el clímax del libro: la descripción final del regreso del escritor, entre titubeante e inseguro, a la misma escuela en la que cursara estudios de niño. Sin duda, este breve tomo autobiográfico escrito en 1904 (y tercera parte de una trilogía autobiográfica que se completa con La voluntad, de 1902, y Antonio Azorín, de 1903) nos ofrece acceso a una cara más íntima, de una emotividad elegantemente contenida, de este gran escritor del 98 español.

                                                  ANTÓN GARCÍA-FERNÁNDEZ

AS SENSACIÓNS DUN ÁLBUM MAGNÍFICO DE ANTÍA OTERO E MARÍA BRENN

Antía Otero

Coñecina da man de Concha, a súa nai, naqueles tempos nos que compartín labor editorial con David Otero, María Victoria Moreno, Carlos Casares e outras persoas que levamos adiante a colección Árbore, da editorial Galaxia.

      

     Era ben riquiña e segue a selo. É unha muller inqueda, disposta a crear e mover os alicerces da nosa cultura. Forma parte dese grupo marabilloso de mulleres que están a revitalizar a nosa literatura e que non teñen complexos para achegárense á LIX.

     Estou a falar de Antía Otero.

     

     Desfrutei non hai demasiado tempo do seu poemario O cuarto das abellas, editado por Edicións Xerais. Magnífico.

(Non podo escribir sen as súas ás petando na parede / Recordo do efémero / O paradoxo) podemos ler no poemario.

     

     Esta licenciada en Historia da Arte, actriz, que traballa arredor da práctica escénica e da escrita, que é editora (xunto a Dores Tembrás en Apiario), que imparte obradoiros de poesía, xa sabe o que é gañar un premio de poesía (O Francisco Añón con De porta un Horizonte, 2003) e dar ao prelo libros interesantes coma O Son da Xordeira e (Retro)visor (Xerais, 2010).

 

Antía nun obradoiro

     Pois ben, acabo de recibir unha xoia literaria e plástica. Da súa autoría é o álbum O branco non pinta! (Apiario, 2017), ilustrado por María Brenn que, entre poesía e sensacións cromáticas, enfeitiza ao lector ou lectora.

     

     Antía deixa ben claro o carácter poético do libro.

     Á nena protagonista da historia gústanlle as cores, cólleas na man e escóitaas e, cando as mira cos ollos moi abertos, sabe que lle queren dicir cousas. E sente as ondas que a arrolan cando pinta azul. Cando emprega o vermello é quen de ver un amorodo peiteado de papoulas. E ve no amárelo a xelea real da abella mestra.

     E cando colle o branco? Pois nese intre chega á conclusión de que o branco non pinta. Pero aí está a súa nai para convencela do contrario. E entre as dúas van comprender axiña que o branco é neve sobre neve, é o espazo entre as liñas, un segredo ben gardado… e moitas máis cousas tan evidentes coma poéticas.

     

     As imaxes sucédense coma un torrente de sensacións que te engaiolan sen case te decatar, que te acariñan e que fan que poñas o acento nas cousas que, ás veces, están agochadas, pero viven.

     

     Un álbum delicioso, moi coidado coma todos os libros de Apiario, unha editorial que mima o que publica e          que se move entre a elegancia e a calidade.

     

     Unha fermosura que debemos gozar. Que debe estar presente nas bibliotecas e que é un proxecto que permite a interrelación entre adultos e rapaces/as.

     

Antía Otero e María Brenn no Culturgal

     Un libro para soñar, para inventar, para dialogar.

     En fin, un libro intelixente dos que dá gusto ler e admirar a proposta estética que hai nel.

     

     Parabéns, Antía.

                                                                                             ANTONIO GARCÍA TEIJEIRO

PAPEIS RECOBRADOS (15) "Poesía infantil"

                               Foto de Anxo Cabada


Cando me concederon o Premio Nacional de LIX en outubro de 2017, non deixei de reiterar o meu desexo de que este galardón servise para que a poesía escrita pensando nos nenos e nenas estivese máis presente nos fogares e nas casas. E seguirei cantando esta mesma canción día a día, porque non é nada doado acadar este obxectivo.

     De aí que quixese recuperar a columna que escribira hai tempo n “A Nosa Terra” sobre a necesidade de abrir poemarios infantís sen medos nin prexuízos. Temo que este asunto non ten unha solución inmediata pero seguiremos insistindo para paliar esta eiva nunha sociedade que dá as costas demasiadas veces á expresión dos sentimentos.

                                        
                                            


                                        POESÍA  INFANTIL

                                                                          

                                                                                                        ANTONIO GARCÍA TEIJEIRO

Poesía infantil, poesía para nenos, poesía…Que máis dá! Cuestións de terminoloxía. O máis importante é falar de poesía.

     Para moitos, a poesía é a expresión da beleza por medio da palabra. A beleza e o compromiso, os sentimentos, a necesidade dos silencios nos versos, as dobres lecturas, a conciencia do individual  e mais do colectivo, entre tantas cousas.

     Cando falamos de poesía infantil, debemos ter en conta que non é unha poesía feita con diminutivos, como ben  afirma Pedro Cerrillo, nin unha poesía escrita cunha linguaxe melindreira, adozada, superficial, fácil.

     

Pedro Cerrillo

     A poesía infantil é sinxelamente poesía escrita para que gocen uns lectores en proceso de desenvolvemento físico e intelectual, con capacidade evidente para ir chegando a poemas máis complexos que non deixen de emocionalos co paso do tempo. Pero non é un subxénero nin algo menor. A poesía infantil, como poesía que é, amosa os mundos subxectivos de cadaquén, cos seus ritmos propios, coa utilización intelixente de recursos estilísticos ricos e variados, ademais de ter, moitas veces,un compoñente lúdico, musical, humorístico e, mesmo, surrealista. Na poesía infantil innóvase. Os poetas rachan moldes, respectan os seus lectores e son conscientes da importancia dos versos.

Blanca-Ana Roig

     
     Encántame esa clasificación de Blanca-Ana Roig ao referirse á poesía para os cativos. Ela  di que “poesía é xogo, poesía é música, poesía é conto, poesía é maxia”. Moi atinada a definición, sobre todo se a palabra maxia contén agarimo, sorpresa, afecto e gusto pola palabra ben empregada. Iso e moito máis  é a poesía infantil.

     

     Abramos os poemarios sen complexos, por favor.

REMUÍÑO DE LIBROS (39) "O valo", de Carlos Labraña

TÍTULO: O valo.

AUTOR: Carlos Labraña.

ILUSTRACIÓNS: Nuria Díaz.

EDITORIAL: Edicións Xerais.

O valo é unha obra teatral coeditada pola AGADIC ( Axencia Galega das Industrias Culturais) e mais Edicións Xerais de Galicia dentro da colección Biblioteca Dramática Galega e que vén avalada por recibir o IX Premio Manuel María de Literatura Dramática Infantil, 2016.

     O seu autor, Carlos Labraña ten un longo percorrido profesional no eido do teatro galego infanto-xuvenil, tanto no seu labor de creador coma de divulgador da palabra representada, traxectoria que o levou a ser merecedor de diferentes premios.

 

Carlos Labraña

     O valo é unha pequena gran peza de teatro, co transfondo da guerra de Siria e  construída nun só lance, nun único espazo simbólico e con dous protagonistas aos que o tempo da historia dunhas poucas horas, chegaralles para coñecerse e descubrir a verdade e as mentiras que se agochan tras o valo da falta de liberdade, da opresión, da crueldade e toda a ruindade que hai tras as palabras guerra e fronteira territorial.

 

Representación de "O valo". Pallasos en Rebeldía

     

     A través dunha linguaxe coidada artellada con intelixentes e fluídos diálogos, que convidan á reflexión, coñecemos a historia dos protagonistas. Unha nena orfa, Sahara, a rosa do deserto, sobrevivente da guerra que levou a todos os seus parentes e un soldado novo encargado de marcar os territorios e acoutalos con fronteiras arbitrarias como sinal  da intolerancia, a insolidariedade e mais a inhumanidade. Os dous pertencen a mundos antagónicos. Ela onde a barbarie se cebou cos máis desfavorecidos pero, aínda así, conserva a lembranza das voces dos seres queridos e a forza da palabra capaz de darlle vida a todo o que nomea, bisbea ou canta. El, un simple e triste soldadiño que nunca tivo criterio de seu, pois vive nun mundo intransixente, inxusto e de chumbo, dirixido pola involución do pensamento único que outorga o poder totalitario. O deserto vai ser o escenario do seu encontro e tamén a testemuña xunto coas estrelas do nacemento da súa amizade e, xa que logo, da esperanza dun futuro mellor no que xuntos derriben as fronteiras e poidan realizar os seus soños.

 

Ilustración de Nuria Díaz

     As expresivas e tenras ilustracións de Nuria Díaz afondan na caracterización dos personaxes e están en sintonía co ton textual.

                                                                                                       ALBA PIÑEIRO

                                                                                                                    

DÚAS PROPOSTAS EDITORIAIS IMPRESCINDIBLES PARA O LECTORADO INFANTIL

Seguindo cos máis pequenos, falaremos hoxe de dúas propostas ben atraentes. Dúas propostas que nos presentan senllas editoriais que posúen nos seus catálogos libros dedicados a todas as idades e que coidan moito as publicacións para os máis pequenos.

     

     A primeira destas propostas vén da man de Edicións Xerais con dous álbums ben chamativos: Cincenta e as zapatillas peludas e Brancaneves e os 77 ananiños. O seu autor, Davide Cali, que naceu en Suíza en 1972, é un especialista en álbums ilustrados e novela gráfica. Dirixe o seu traballo, sobre todo, ao lectorado infantil e xuvenil. Un traballo que está traducido a numerosas linguas.

    

     

     Estes dous libros son recreacións dos contos clásicos (Cincenta e Brancaneves) e neles, ademais das moi expresivas e vivísimas ilustracións de Raphaëlle Barbanègre, atopamos un verdadeiro canto á liberdade, cuestionando os estereotipos aceptados que tanto impiden a educación na igualdade de dereitos e oportunidades de nenos e nenas. Todo isto contado cun humor desbordante, un forte sentido do ritmo e destaca, ademais, polos diferentes niveis de lectura que podemos apreciar na narración.

Maurice Sendak

     

          A segunda proposta ofrécenola a editorial Kalandraka na súa colección Tras os montes e trata, nin máis nin menos, do mítico Maurice Sendak, de quen non fai falla falar. Quen non lembra o fantástico Onde viven os monstros? Un pracer enorme velos deitados ao galego na versión de Xosé Ballesteros.

     

     Un dos varios libros que nos ofrecen é O un era Xoán. Un libro para contar, no que o talento de de Sendak nos leva a contar e a rimar do un ao dez para que vaian aparecendo personaxes e acontecementos neste singular libro de números. Poderán contar tamén á inversa e gozar de imaxes divertidas e lúdicas.

     

     Outro é Os caimáns van de paseo. Un alfabeto. Nel atopamos, ademais das maxistrais ilustracións de Sendak, a posibilidade de coñecer unha familia de crocodilos que pasean, xogan, cociñan e fan unha chea de cousas máis. Rimas cheas de humor a partir das letras do alfabeto para dicir en voz alta e gozar da inventiva sinxela pero lúdica deste escritor e ilustrador nacido en Brooklyn.

     Hai outros títulos desta minibiblioteca como Miguel. Conto exemplar ou Sopa de polo con arroz. Libro dos meses.Como os demais, atractivos e de lectura aconsellable sen ningún tipo de dúbidas.

     

     Dúas propostas editoriais necesarias, imprescindibles nestas datas de agasallos bastante irracionais, entre os que debe haber libros de calidade para os pequenos.

     

     Un luxo para a vista e unha necesidade para que os pequenos e pequenas da casa gocen dos libros que provocan pracer e axudan a un mellor desenvolvemento das súas capacidades.

                                                                                     ANTONIO GARCÍA TEIJEIRO