LEMBRAR E QUERER A MORAIMA

Cando quero vivir

digo Moraima.

Moraima na súa casa na Avenida de Castrelos

Digo Moraima

cando semento a espranza.

Digo Moraima

e ponse azul a alba.

Cando quero soñar

digo Moraima.

Digo Moraima

cando a noite é pechada.

Digo Moraima

e ponse a luz en marcha (…)

(Fragmento do poema Xaneiro 1972, II)

Dende que descubrín os poemas  de amor de Celso Emilio Ferreiro, ninguén me quitou da cabeza que eran dos máis fermosos poemas amorosos escritos en lingua galega.

Tras estar mergullado anos en Longa noite de pedra e  en Viaxe ao País dos ananos, descubrir Onde o mundo se chama Celanova  foi chegar a un oasis poético moi necesario para min.

E dentro do libro, a figura de Moraima converteuse nunha especie de musa. Confeso que, dende o momento no que lin eses poemas, comecei a querer a Moraima.

Entre os versos que lle dedicou o poeta, ese nome tan fermoso, Moraima, e algunha foto que mirei  nalgures, esta muller foi admirada por min sen coñecela.

 

Busto do poeta en Vigo

A primeira vez que que vin en persoa a Moraima, foi no descubrimento do busto do poeta na subida ao monte do Castro. Estaba guapísima. Lembro a súa figura elegante cun abrigo branco e a cabeza cuberta cun gorro ou sombreiro, non o podo precisar. Levaba un ramo de flores nas mans. Foi, para min, todo o acto moi emocionante. Alomenos, así o recordo nestes momentos.

Quen me ía dicir ese día que ía coñecela e acadar unha amizade íntima con ela?

Quen me diría daquela  que a ía querer tanto como a quixen e canto nos quixo ela?

Pois así foi. A razón? Pois un encargo que me fixera, algúns anos despois, Ediciones de la Torre para facer unha serie galega da súa exitosa colección Alba y Mayo, na que se achegaban ,dun xeito moi interesante, poetas en castelán tanto de España como de América aos ¿nenos?, non, a todos. Querían facelo en galego. Eu aceptei a oferta. Susi, a miña muller,chamou a Moraima por teléfono para pedirlle permiso. Malia resultar unha conversa longa e amigable, Moraima non deu permiso, porque estaba cansa do espolio que algunha editorial estaba a facer coa obra de Celso. O libro non se faría, pero amosouse contenta de ter

Moraima con Susi na súa casa

falado con Susi, ata o punto de dicirlle que lle gustaría coñecerme e que podiamos ir un día merendar e parolar con ela. Uns días máis tarde, entrabamos no andar que Moraima habitaba na Avenida de Castrelos. Resultou unha tarde memorable. Falamos de todo. Daba gusto escoitala. Moraima impresionoume, ademais, pola clase que tiña en todo o que facía e pola elegancia natural que desprendía. Houbo entre os tres unha empatía excepcional. Non falamos para nada sobre o libro. A min xa me daba o mesmo. Eu estaba feliz de ter compartido unhas horas (o tempo voou) cunha muller que eu tiña idealizada. Despedímonos prometendo volver vernos noutra ocasión. A ela, notábaselle contenta. Nós saímos encantados. Non nos estrañou que o poeta lle dedicase versos tan emotivos.

Ao chegarmos á casa, lin de novo, os poemas escritos para Moraima. Sentinme emocionado.

Dous días despois, chamábanos  e daba o permiso para que eu escribise o Celso Emilio para nenos. Non a defraudamos nin  o fariamos nunca. Ela, por suposto, tampouco.

A relación rematou nunha marabillosa amizade. Unha amizade fonda ata o día do seu falecemento, un día triste no que a súa neta nos chamou, mentres xantabamos tranquilamente. Tiñamos, pasadas as datas do Nadal, unha cea con ela na nosa casa para celebrar o Premio Merlín que eu gañara en 1996 e ela viñera á presentación.Por desgraza non puido ser.

Por moitísimas razóns, ás que non lles podo poñer nome, vou dicir o seguinte:

Lembro a Moraima pola súa elegancia a súa clase como persoa.

Quero a Moraima polo agarimo que nos proporcionou dende o primeiro día que nos coñecemos.

Lembro a Moraima, porque nos contou moitas vivenzas e anécdotas de Celso.Anécdotas simpáticas e outras, non tanto.

Quero a Moraima, porque ela me quería coma un fillo.

Lembro a Moraima polo cariño con que facía a cea na súa casa para nós.

Quero a Moraima, porque era, para min, coma unha nai, coa que tamén discutía.

Con Moraima

Lembro a Moraima pola súa elegancia, a súa honestidade e a súa claridade á hora de falar de persoas e actitudes.

Quero a Moraima, porque me permitiu entrar no seu mundo persoal e no de Celso Emilio.

Lembro a Moraima, polo seu arroz con leite, o máis delicioso que tomei nunca.

Quero a Moraima pola ilusión que puña nas ceas que preparaba para nós.

Lembro a Moraima, porque me levou, coa súa palabra, a Venezuela e me contou o que lles sucedera alá.

Quero a Moraima, porque veu cear varias veces á nosa casa. Gustáballe o que Susi cociñaba, sendo ela unha cociñeira espléndida.

Lembro a Moraima, porque cada certo tempo soaba o teléfono e escoitabamos a súa voz cálida e cariñosa.

Quero a Moraima, porque lle encantaba estar con nós. Existía un fío invisible que nos unía interiormente.

Lembro a Moraima, polo seu medo a que Galicia seguise sendo un paisiño, como ela dicía moi dorida,debido ás liortas e controversias que vía.         

Con Paco, Susi e Antonio na cafetería do H.Lisboa

Quero a Moraima, porque lle chamaba a Antón, Alfonsito Guerra, polo inquieto que era.

Lembro a Moraima, porque desdeñaba os imbéciles e ananos que os fixeron sufrir tanto.

Quero a Moraima porque chamaba a miña filla la dulce Noa.

Lembro a Moraima, polos paseos que demos ao longo do Parque Quiñones de León.

Quero a Moraima, porque fomos con ela a Celanova, falounos da vila, coñecemos a personaxes extravagantes e amosounos as casas onde naceran Curros Enríquez e Celso Emilio.

Lembro a Moraima, limpando con Susi e comigo a tumba algo esquecida de Celso e pintando a bandeira galega que estaba descolorida polo paso do tempo. Impresionoume o feito de que enriba da tumba sempre houbese unha flor de toxo que alguén poñía moi a miúdo.

Quero a Moraima, porque viviu ombro con ombro con Celso as adversidades da vida coa maior dignidade.

Lembro a Moraima por agasallarme uns poemas da súa autoría para o libro sobre Celso Emilio.

Quero a Moraima pola confianza que sempre depositou en min para facer unha antoloxía/estudo para adultos, editada por Ed. Xerais, e polas conferencias que me obrigou a dar no Ano das Letras dedicado ao poeta de Celanova. Tal era o seu agarimo e a súa fe en min. Tiven que dalas e fun feliz.

Lembro a Moraima improvisando música popular cando lía algúns dos meus poemas para os nenos.

Quero a Moraima polo sentimento das apertas e dos bicos que nos daba cando nos vía ou nos despediamos dela. Puro agarimo.

Lembro a Moraima, porque me presentou a un poeta amigo, Antidio Cabal, un ser excepcional. Moito falamos de poesía aquela noite no andar da Avenida de Castrelos.

Moraima, Antidio, Antonio e Susi no andar da Av. Castrelos

Quero a Moraima, porque me dicía: “Se Celso te coñecese, gustaríaslle moito. Iso si, non che perdoaría  que non  bebeses un bo viño.”

Lembro a Moraima o día que lle presentamos no Hotel Lisboa a Paco Ibáñez. Foi un encontro moi efusivo. A Paco gustáballe a poesía  de Celso Emilio Ferreiro. O paseo que demos pola praia de Samil foi entrañable. A Paco deulle por chamarme Al-Mutamid, un rei mouro e poeta.

Quero a Moraima, en fin, porque nos permitiu formar parte deses anos da súa vida. E foi algo entrañable, sincero, íntimo. Non eramos uns máis no seu día a día. Precisaba emocionalmente de nós e nós necesitabamos dela,coma auga, para seguir medrando por dentro.

Podería seguir a dar moitas razóns para Lembrar e Querer a Moraima. Non o vou facer, pois iso forma parte das intimidades profundas das persoas. Permanecen no meu interior e con iso abonda.

Pero nunca deixarei/deixaremos de Lembrar e Querer a Moraima.

Non quero rematar sen amosar un dos poemas escritos a man e dedicados a nós por Moraima, dirixido a Celso Emilio con todo o seu amor, e outro que gravei nunha das conversas para facer o meu libro.

 

O segundo é este, escrito no medio da dor pola morte de Celso.Por certo, Moraima nunca se sentiu poeta. Este é un canto de amor e evocación ao home que se foi. O poeta era Celso, dicía. Mais ela sempre estivo aí, ao seu carón, como a gran persoa que era.

Despois, poñerei uns versos do poeta escritos a unha muller excepcional, con quien tanto quería, que escribira Miguel Hernández.

TE LLAMÉ   (Escrito por Moraima a Celso Emilio Ferreiro)

Te llamé toda la noche,

pero tú ya no me oías;

dormías un largo sueño

soñando que te veías

en tu Celanova amada

Sepultura de Celso cando fomos con Moraima a Celanova.

en tu tierra tan querida.

En sus campos, en sus ríos,

en sus montes, en su plaza

sus palomas y su fuente,

sus torres y sus campanas.

¡Campanas que tocarían

por ti al siguiente día!

¡Campanas de Celanova,

qué tristes sonar se oían!

Cuando tocabais a muerto

por un hijo de esa villa

que yo llegué a devolverte

porque me lo llevé un día.

¡Campanas de Celanova!

no podré olvidar el día

en que tocabais a muerto

y mi corazón moría.

¡Campanas de Celanova,

nunca olvidaré ese día!

Poño punto final a esta homenaxe a unha muller sensible, recta, agarimosa, excepcional, cuns versos do poeta á súa amada Moraima.

MAIO 1972, II

Foto dedicada por Moraima a Antonio e Susi

Dicen

que a vida é

unha estrela fugazzzzzz

que cruza o ceo

na noite.

Pro ti e mais eu

cruzámolo

collidos

da mau

coma dous namorados.

Non foi

tan fugaz

o noso paso,

aunque foi moi escura

a noite

que nos tocou en sorte.

E non me resisto a deixar aquí uns últimos e marabillosos versos de MARZO 1972, que me emocionan:

A muller de Boabdil

Celso e Moraima

chamábase coma ti,

Moraima.

Eu, coma il,

tamén perdín Granada.

Perdín a primavera,

teño murchas as azas.

Perdín para sempre

a cidá da esperanza (…)

………………………………………

Perdín Granada

pro non a ti,

Moraima.

Por eso non perdín

nada.

  

A bendita emoción dos sentimentos feitos palabras!

                                                                                 

Derradeira foto con Moraima. Presentación de "Na fogueira dos versos". Decembro 1996

                                                                                  ANTONIO GARCÍA TEIJEIRO