Versos e Aloumiños: PASEOS POÉTICOS (VIII) Con Ramón Nicolás

jueves, 20 de febrero de 2014

PASEOS POÉTICOS (VIII) Con Ramón Nicolás

Con Celso Emilio no punto de mira, quedei cunha persoa máis que interesante: Ramón Nicolás. Ambos os dous amamos o poeta de Celanova . Eu escribín dous libros sobre el (Celso E. Ferreiro para nenos e Celso Emilio Ferreiro. Antoloxía) e o meu amigo, unha extraordinaria biografía sobre este gran poeta galego.

Desexaba dar un paseo con el, que me contase a xénese do seu libro, escoitalo recitar a Celso, compartir con el os seus versos (sempre que falo de Celso vénme ao corazón a figura de Moraima, que tanto nos quería e a quen tanto queriamos e seguimos querendo Susi e mais eu) e salientar a forza da súa poesía.

Quedamos na Avenida “Onde o mundo se chama Celso Emilio Ferreiro”. Vino chegar con paso rápido, mentres eu, sentado nun banco da avenida, estaba a ler este poema:

Retrato de Celso Emilio, na súa casa, en Vigo. (Foto de A.G.T.)

Ún procura a verdade

por tódolos camiños, baixo as pedras,

nas raigames escuras das olladas,

máis alá das escumas i os solpores.

Busco a verdade en ti, rexa poesía

dos homes que laboran,

tacto real das cousas

que están e son, anque ninguén as vexa.

Home total…

Detiven a lectura. Botei un sorriso.

Traía baixo do brazo una antoloxía do noso poeta. Tras cerrar o libro, erguinme e démonos una aperta sentida, una aperta poética, ou sexa, una aperta en verso.

Daquela, sen dicir palabra sentou á miña beira e abriu o libro que traía consigo.

E leu:

Erguerémo-la espranza

sobre ista terra escura

coma quen nergue un facho

nunha noite sen lúa.

Marcharemos cinguidos

polos duros segredos

dunha patria soñada

á que non voltaremos (…)

Eu, coma sempre que escoito a Celso Emilio Ferreiro, emocioneime. Ao rematar, ficamos en silencio.

Mirámonos sen dicir nada e decidimos, coma un impulso irrefreable, pasear pola avenida que leva o nome do título da súa espléndida biografía sobre Celso.

Mentres avanzabamos entre xardíns fermosos, rachamos o silencio e Moncho comentoume:

Ramón Nicolás fala da súa magnífica obra

“Nunha conversa que Celso Emilio Ferreiro mantén, contra o final da súa vida, co xornalista Fernando Salgado, afirma que… Interrompino e díxenlle: “si, que Celso quixo ser testemuño do seu tempo, da súa terra, del mesmo”. Moncho sorriu, ao tempo que eu lle falaba do seu limiar, ben interesante.

E engadiu que a súa vida resulta operativa para espellar como poucas os condicionantes históricos da época que lle tocou vivir.

Eu escoitaba con moita atención o que estaba a dicir e comenteille, roubando as súas palabras do libro, que con el se reexplica o devalar dunha terra como é Galicia á que sempre rendeu sacrificio dende ben novo.

Celso e Moraima

Ramón Nicolás volveu sorrir. Díxenlle que a súa biografía é a mellor que sobre Celso Emilio se escribiu, que me encantou o ton empregado, claro e directo, que hai un traballo inmenso de investigación, que os documentos aluman maxistralmente o contexto de Ferreiro e que o seu percorrido vital pola traxectoria e pola actividade literaria do poeta de Celanova son, en verdade, dun interese excepcional.

Sentinme ben deixando no aire estas palabras totalmente sinceras. Tiña ganas de dicirllas dende que lin o libro, dende que me “perdin” polas súas páxinas deambulando polas sendas ferreirianas que Ramón Nicolás trazou con mestría.

E falamos do Celso neno, dos avatares de Venezuela, das súas amizades, de Moraima, da destrución das esperanzas e da súa prosa, entre tantas e tantas cousas.

Por certo. Alegroume ler que o biógrafo foi sempre un defensor da narrativa ferreiriana. E afirma que “malia ser exigua, pensó que contén uns valores que a relevancia da súa obra poética agachou”. Eu estou de acordo con el. Cando lin “A frontera infinda” quedei sorprendido pola calidade dos relatos que o libro contén.

Un pracer este paseo. Nun momento, o meu compañeiro paseante detense e dirixe a súa ollada cara a una fonte marabillosa que xoga coa auga, que a mantén no seu colo, que a arrola, que lle fai cóxegas. Ollo para el e semella engaiolado. Eu pouso a miña mirada nesa fonte e sinto que se mollan os meus sentidos.

Foto de Carmen Corbal

Ramón Nicolás enche de cristal e luz que mingua, esa ollada pousada na auga. O seu silencio semella un albor de anduriñas, que diría o poeta. Quizais o tempo estaba a pasar sen deterse, río infindo de silencio / río infindo, noite e día, / río infindo, branco e negro… Auga, río infindo, que se mestura na fonte coa emoción do ruído convertido en poesía.

Este momento máxico, na Avenida Onde o mundo se chama Celso Emilio Ferreiro, racha por fin cunhas palabras que me ilusionan: “Vouche enviar un texto que teño na miña casa”. Fiteino. Sentinme feliz. Parecíame perfecto. “Vai ter relación coa auga”, engadiu.

A noite petaba nas portas do noso paseo. Os versos flotaban no aire e pedían calma.

Así que, mentres comezaba a anoitecer, decidimos despedirnos, non sen antes escoitar estas palabras de Ramón Nicolás sobre a biografía escrita por el, cando estabamos a abandonar a avenida:

“Antonio, concibín este traballo coa vontade de sumar para que ese lume que alampea xamais o vexamos morto”.

Entendín o que me dixo. E celebreino. Esta tiña que ser a razón desta obra voluminosa, que é unha delicia para o lector.

Dixémonos un “deica logo” moi entrañable.

Eu, por se acaso, lembreille a súa promesa, malia estar seguro de que ía cumprila.

Mentres se afastaba, volvín a Celso Emilio e lin un dos seus poemas soltos:

Cándo ti i eu, man e man

por roteiros non fitados?

Ti gueivota, vento eu

nun mar sen sulcos, intaito.

Cándo pupilas acesas

de noite mol de noivado?

E lúa nova

Cándo?

……………………………………

E cumpriu a súa palabra.

Uns días máis tarde, recibín este fermosísimo texto.

E aquí queda, para que poidades saborealo os lectores e lectoras deste blog.

Grazas, meu amigo.

Ramón Nicolás

A AUGA E A LITERATURA DE NÓS

Case aló cando os animais falaban, isto é, cando case a literatura de nós amencía, Pero Meogo ideaba que unha doncela xustificase a súa demora, diante da súa nai, en que ficara celebrando o amor na “fontana fría” pois “os cervos do monte a augua volvían”. Daquel texto aos poemarios Acuática, de Marta Dacosta, ou Chove nos versos, de Antonio G. Teijeiro, por poñer un par de exemplos, dista un mundo mais a auga –a de arriba e a de abaixo como popularmente se di- pervive no maxín de quen creou e crea universos literarios na nosa lingua. Sen a presenza da auga, como ocorre coa Terra, en todas as súas modulacións, dificilmente poderiamos explicar(nos), e aínda menos literariamente.

Foto de Carmen Corbal

Alén de ser elemento consubstancial ao noso territorio, constituíndose nun elemento simbólico e identitario, mal se entendería esa neniña gaiteira rosaliana que canta nos Cantares gallegos se en moitos dos días e das experiencias que revelou non chovese; que dicir daquel “chove, chove na casa do probe” de Celso Emilio ou da choiva como referente case protagónico n´A esmorga de Blanco Amor ou, mesmo, a súa presenza nos relatos ofegantes de Méndez Ferrín...

Seica foi Otero Pedrayo quen acuñou a expresión de “Galicia, país dos mil ríos”, non sei se serán mil e tampouco temos xa a Cunqueiro para que fabule sobre eles aínda que deixou dito, ben significativamente, que precisamos beber soños coma quen bebe auga. O serpear da auga pola Terra de nós vén do fondo dos tempos e debemos, sempre, contribuír a que siga así para os que virán detrás nosa. Así se recolle nas nosas letras, porfío que máis alá do puro paisaxismo.

A un, que lle gusta pasear ás beiras indómitas e sen domear que aínda quedan do río Arnoia pensa, moi a miúdo, nesta realidade.

Ramón Nicolás