sábado, 28 de noviembre de 2015

POLAS SÚAS OBRAS LEMBRARÉMOLOS / AS ( 14 ) Xosé Neira Vilas


Xosé   Neira  Vilas


A morte vén golpeando  forte na literatura.
     E faino en seres entrañables
     Xosé Neira Vilas foi un ser entrañable capaz de englobar os sentimentos dun pobo na literatura. Os sentimentos de cada un dos galegos cos que viviu, cos que sentiu, cos que se laiou. Porque Neira Vilas amosou sempre unha Galicia, a del e a de todos, que se fundía nos sentimentos máis íntimos. E tamén nos sentimentos que lle producían carraxe. Os que tiña decote no seu punto de mira. Cando o abracei na Habana, no ano 2008, sentín unha emoción ben profunda.

Na Habana (2008)
     
     Memorias dun neno labrego foi o primeiro libro que eu lin en galego. E o primeiro libro no noso idioma que leron os meus alumnos de 8º de EXB. Despois, “O ciclo do neno” completo. Logo, moitos máis, mesmo Cantarolas, un delicioso poemario para nenos con poemas de Neira Vilas e Anisia.

     



     Versos e aloumiños quere renderlle unha homenaxe. E quere facelo publicando dous textos breves que pertencen ao seu libro, Aquel neno, publicado por Edicións Embora. Uns textos cheos de agarimo polo ser humano, agarimoso como era el, e que ven a luz aquí grazas a  Miguel Toval, editor, a quen lle agradecemos o permiso que nos dera tempo atrás para publicar algún destes relatos breves no noso blog-revista.
As ilustracións, moi significativas, son de Xosé Vizoso.






LOITO


SEMPRE VIU Á NAI VESTIDA DE NEGRO. E Á Avoa, e ás outras mulleres da familia. E ás veciñas maiores. Só as nenas e as mociñas vestían con roupas doutras cores, ás veces, pois dende os dous anos xa lles poñían loito tamén ás cativas. Pero el cando menos quixera ver algunha vez á Nai con outra roupa. Había uns anos marcados para iso, xa fose Pai, fillo, irmán, Avó… E se se trataba do home era de por vida. E díxollo. Díxolle que quixera vela algunha vez vestida doutra maneira, pero para ela sería un sacrilexio. Así era o costume e cumpríao.





MENDICANTE


PASABA POLA ALDEA CADA CERTO TEMPO. Pedía esmola, e sempre lle daban algo. Vestía farrapos. Levaba un sombreiro de palla na cabeza. El achegóuselle. Faloulle. Acompañouno ata a outra beira do río. Turroulle da lingua e foi sabendo que era da beiramar; que estaba só no mundo; que fora xornaleiro pero que agora, debido ós seus anos e ós seus achaques xa non o chamaban; que de noite durmía nalgunha palleira ou debaixo dun hórreo. A el doeulle a miseria daquel home, voltou á casa, ergueu a tampa da artesa, cortou unha rebanda de broa e deulla. O forasteiro agradeceu, bagoxando.






                                           Fernanda Tabarés entrevista a Xosé Neira Vilas en Vía V. 





A Semente de Trasancos é unha nova escola de ensino en galego e fixeron esta curtametraxe na que falan con Neira Vilas de múltiples temas relacionados coa lingua, o ensino e demais.

Podedes vela aquí abaixo.



jueves, 26 de noviembre de 2015

ESCAPARATE POÉTICO (LXII) Yolanda López





YOLANDA  LÓPEZ  (Ourense, 1976)



Respiro volcanes secos
en la palma de tu mano…
Yolanda López
con las vocales de mis dedos
que precisos
ansían dibujarte.


Con la acuarela de mi libertad…
Zurciré montañas
en el trueno ardiente…
Para ensalzar la morfología
que habita en mis entrañas.


Lánzame a la discordia
de tu silencio llameante,
que escalaré
las grietas de tu voz
hacia la gloria de cielos ambulantes.

 

Con la sonrisa de las estrellas,
ahuyentaré los miedos
que me clavan
la navaja del desconsuelo,
el precipicio elíptico
sumergiéndose
en el tsunami del silencio preciso.



Envuélveme
con la médula llameante
de tu espalda y su fusil.
Que atravesaré tu cuerpo ondulado
con la belleza instantánea
de mi aliento furtivo.






             (Del libro Con el tambor del viento, editado por Huerga & Fierro. 2015)

lunes, 23 de noviembre de 2015

"PAPEIS RECOBRADOS" (3) . "Lorca en galego".

 Foto de Anxo Cabada



                                        LORCA  EN  GALEGO

                                                                                       


Os que me coñecen, saben da miña debilidade por Lorca. Os que leron algo do que escribo, comprenderán a súa influencia sobre unha boa parte da miña poesía para os nenos. Máis alá do mito, hai un Lorca próximo que me interesa moito. Poliédrico na súa maneira de ser, as súas vivencias producen unha obra auténtica, variada e rica. Lin moito a Lorca e, tamén, moitísimo sobre el.

     

     Encántame a descrición da súa personalidade que fai o seu amigo, o diplomático chileno Carlos Morla Lynch. Tras falar da súa intelixencia, opina que Federico era exuberante, vibrátil, desordenado, efervescente; un volcán en constante erupción. Forza irrefreable de estoupidos violentos e inesperados. Con todo: o encanto dun neno grande, rebuldeiro e traste.

      
Carlos Morla Lynch


     Eu sempre o vin así. E isto vén a conto, porque me volvo atopar cos seus Seis poemas galegos preparando unha conferencia. Volve a min aquela alegría que me produciu saber que Lorca escribira na nosa lingua. Que queren! A min emociónanme estas cousas. Son un sentimental.

     Así que, despois de reivindicar  poetas galegos de todas as épocas e estilos para traballar nas aulas, propoño que se lean/traballen na escola estas pezas tan fermosas. 

   
    Estruturas sinxelas para imitar, musicalidade, emoción,  referencias a Rosalía e a posibilidade de acompañar todo isto cos poemas musicados por Luar na Lubre, César Morán, Amancio Prada ou Carlos Núñez. Un luxo. Que os rapaces se mergullen en versos coma estes: Déixame morrer no leito/ soñando con froles de ouro./ Nai: A lúa está bailando/ na Quintana dos mortos. Lorca en estado puro: fondura lírica que sacode os nosos sentimentos.


     Palabra de poeta.

              Publicado no semanario "A Nosa Terra".






                                                                       ANTONIO  GARCÍA  TEIJEIRO

domingo, 22 de noviembre de 2015

ESCAPARATE POÉTICO (LXI) Xesús Rábade Paredes






XESÚS  RÁBADE  PAREDES ( Seixas – Cospeito- Lugo. 1949)




ACRACIA


Xesús  Rábade  Paredes
Ninguén me busque
entre a grea submisa dos pautados.
Fuxo das augas mansas
e aborrezo o cinismo dos mamóns e dos putos,
tan correctos.
Son cada vez máis ácrata.





CANTAREI O MENCER

Direi que nos amamos nun tempo prohibido,
que vulneramos a lei uniformada dos gafos e dos sádicos
e que nos derretemos, baluga de manteiga
ou corpo amado.
Direi que compartimos pan de becerra, duro,
na derrota. Direivos
que endexamais fixemos rendición:
                                              que o sangue aveso
se repuxo ante as poutas da amargura tristísima.
Direi que resistimos a pauliña dos púlpitos
e o retumbar das botas, porque a luz era nosa.
E que nos levantamos co sol de cada día
moito máis afoutados, máis rebeldes e libres.







JAZZ


Vén sentarse a tristeza cabo de ti na silla,
envoltoiro de sombras que te apalpa
ao debruzarse a noite.

As maletas viaxan nas adegas
amontoadas xunta os expulsados:
aínda pesa a lousa dos que se foron novos
para ningún regreso.

Eles dinche que cales cando mentas
o pasado que volve.
A miseria que volve.
A negación que volve.

Na penumbra do cuarto
quéixase a voz de Billie Holiday.






TODAS AS NAIS
 
A historia foi con elas facendo unha cadea
longuísima de escravas
e foron sucumbindo baixo todos os amos.
Os canteiros puxéronas en cruz
cos nenos moribundos nos seus brazos.

Das xestas silenciosas do meu pobo,
ningunha máis heroica nin máis triste.

Abenzoadas elas, as viúvas de vivos,
as pobres nais, parindo para fóra,
concibindo os seus fillos para o éxodo
sen sequera atetalos.





(Do libro Sobre ruínas, editado por Alvarellos Editora, 2013)

viernes, 20 de noviembre de 2015

POLAS SÚAS OBRAS LEMBRARÉMOLOS / AS (13) Allen Toussaint





                                ALLEN  TOUSSAINT  (1938 - 2015)

Unha das figuras máis influentes da música de Nova Orleans, onde residiu case toda a súa vida.
     Foi un prestixioso produtor musical, ademais de cantante, compositor e pianista. Conxugou moitos xéneros, converteuse nunha lenda viva do rhythm and blues e conseguiu darlle solidez á música da cidade que respira sons por todos os seus recunchos.
     Claramente influído por Fats Domino e o Professor Longhair, a partir dos primeiros anos volveu acadar o prestixio que perdera nos oitenta.
Allen Toussaint


 Allen Toussaint faleceu en Madrid, tras un magnífico concerto no Teatro Lara, debido a un paro cardíaco.
     Este home que posuía recoñecementos varios foi venerado por figuras da música de tanto nivel como os Rolling Stones, Otis Redding ou Paul McCartney entre outros.

     Vexamos e escoitemos dous momentos da súa última actuación en Madrid. Coa segunda canción, pechou o concerto (Segundo vídeo).






     Quen ía pensar que pouco máis tarde se producise tan cruel desenlace?



miércoles, 18 de noviembre de 2015

PINTURA SOBRE PAPEL DE XULIO GARCÍA RIVAS E A PALABRA DOS POETAS (1). Antonio García Teijeiro


Xulio García Rivas
Hai xa algúns meses, Xulio García Rivas expuxo a súa obra en papel no Pazo da Cultura de Carballo e no Centro de Arte “Atlántica” na Coruña.
     
     Xulio García Rivas é un pintor dunha categoría incuestionable, de quen o poeta Xavier Seoane escribiu que en García Rivas se nota un decantado coñecemento da tradición pictórica da paisaxe. E, en concreto, do romanticismo, do postimpresionismo, da abstracción contemporánea e de certos rexistros da “action party” ou dos expresionismos abstractos. Ou da tradición oriental chinesa e xaponesa. Hai, con evidencia, pintores da tradición, como Turner ou Friedrich, ou da contemporaneidade, como Zao Wu Ki, Mompó, Zóbel, Cy Tombly, entre outros, fértiles en desmaterializacións, transfiguracións e vibracións… para engadir noutro parágrafo que o pintor constrúe, cun xogo metamórfico de equilibrios e liberdades, de ordes e de azares, unha fenomenoloxía estética e expresiva dos sentidos, das vivencias e das emocións a través dunhas composicións melódicas e vibrátiles(…)

     Moi acertada definición dunha obra tan complexa como suxestiva, tan aparentemente sinxela como evocadora  de vivencias e sentimentos, das luces e das sombras que poboan a vida dos seres humanos.


     O catálogo que se fixo para estas dúas exposicións, que levan por nome  Pintura sobre papel, é unha xoia plástica e poética. Unha fermosa antoloxía que vencella pintura e verso da man de poetas tan interesantes coma Francisco X. Fernández Naval, Mª Xosé Queizán, Xosé Mª Álvarez Cáccamo, Miguel Anxo Fernán Vello, Eva Veiga ou Marga do Val, ademais do interesantísimo artigo do xa citado anteriormente Xavier Seoane.


     Versos e aloumiños irá  publicando os poemas deste catálogo, comezando pola miña achega ateigada de agarimo e de admiración.







domingo, 15 de noviembre de 2015

"ALEGRÍA", UNHA MOSTRA DE AMOR POLA PALABRA ESCRITA E POLA POESÍA FEITA CANCIÓN.




Alegría é unha festa. Unha festa de cor, de música, de palabras.

     Alegría é un libro-disco cheo de luz, envolto en ilusión e dunha felicidade que contaxia.

     O seu autor, o brasilego Sérgio Tannus, é dende hai algún tempo un nome imprescindible dentro da música de calidade pensada para os pequenos.
Este multi-instrumentista, autodidacta, virtuoso cantautor presenta en Sonárbore (Que extraordinaria colección da Editorial Galaxia!) unha historia optimista escrita por el, na que Alegra, unha eiruga pequerrecha que, malia o seu nome, non é divertida, emprende unha viaxe chea de fascinantes aventuras e novas amizades, grazas ás que descubrirá que outra realidade é posible.


     Música e literatura camiñan da man na procura da felicidade e, a través de trece composicións musicais relacionadas con pasaxes e personaxes da historia, farán comprender ao lector que as pequenas cousas lle permiten gozar máis do que parece e que un se debe aceptar como é.

     A música ten unha calidade excepcional.

     As cancións chegan a quen as escoita como frechas optimistas que convidan a cantar, a repetir versos, a moverse, a bailar. E os nenos e nenas serán acariñados polas nubes, polas sandaliñas que lle permitirán andar na liña do horizonte. Comprenderán o mosquito inaudito, coñecerán a Menta polenta, dubidarán cantando o que queren ser, axudarán a facer unha máquina do amor (fermosa chiscadela a Ruí) e sumaranse ao coro de cantores de personaxes do conto cos versos de Final:
        
           
            O amor é calor,
         bolboreta que visita a flor,
         fai mudar, transformar,
         a eiruga libre para voar.

    
     Un libro para sentir o pracer da palabra en música. Da palabra utilizada para chegar dentro, case sen se decatar, de quen a escoita ou le. Unha música que peta na porta das persoas para entrar e permanecer dentro delas. Historia e cancións, convertidas nun todo, para demostrar que cando alguén se dirixe ao mundo infantil ten que facelo con respecto e dando o mellor de si mesmo.


     E Sérgio Tannus faino. O seu traballo é un exemplo de amor pola música e pola palabra escrita ou contada.

     Isto é Alegría. Porque á intelixencia con que escribe texto e cancións,  se suman grandes personaxes do noso panorama musical como Uxía, Isaac Palacín, Magín Blanco, Xoán Curiel, Quim Farinha, Jara Ortiz ou Santi Cribeiro, entre outros.

     As ilustracións, moi suxestivas, cheas de colorido, complementan un todo verdadeiramente atraente para quen se achega á obra. Luís Borbolla fai un traballo que lle acae perfectamente ao espírito do libro.


     Debemos salientar as palabras de Sérgio Tannus nunha das primeiras follas do libro-disco. Son unha declaración de principios:
           
        ...doulle grazas á vida e ao universo pola oportunidade de levar eses conceptos de esperanza, optimismo, amizade e alegría aos cativos de Galicia e do mundo. Conceptos tan esquecidos e pouco valorados nos turbulentos días de hoxe...

     Así é. Todo isto e moito máis podemos atopar en Alegría, un paso adiante no marabilloso proxecto que é Sonárbore, unha colección da que todos nos sentimos orgullosos.

      Deseguido podedes ver o booktráiler do libro-disco. Así podedes facervos mellor a idea do que acabades de ler.




                                                                                                                         ANTONIO  GARCÍA  TEIJEIRO.

viernes, 13 de noviembre de 2015

A LUZ DAS PALABRAS (47) Beatriz Fraga


Se algún día volvo ser neno e teño que comezar a miña escolarización, pedirei a quen corresponda que Beatriz Fraga sexa a miña mestra de Educación Infantil. Removerei ceo e terra para conseguilo.

     Estiven na súa clase de E.I. no CEIP García Barbón en Vigo e puiden constatar o clima de agarimo que existía naquel espazo educativo.
Beatriz  Fraga

     Beatriz Fraga é unha muller encantadora. Unha muller encantadora que escribe moi ben. Unha muller encantadora que adora o seu traballo. De aí que leve ben anos arredor do mundo literario infantil. As súas traducións ao galego de obras como Pinocchio e Heidi ou das lendas indias norteamericanas recollidas no libro Dadahwat son testemuño do que digo.

     Pero  alguén como Beatriz Fraga, que tanto ama os nenos, tiña que escribir algo moi próximo a eles. Así naceu o personaxe de Marcelo o morcego (Ed. Galaxia), un conto en prosa rimada, ateigado de humor e de crítica a certos papeis que as persoas desenvolven nesta sociedade nosa tan inxusta. Delicioso.

     En decembro de 2012 viu a luz un libro fermoso de relatos, O Rei Portador e outras historias (Euseino?Editores), que nos transporta ao desexo de contar historias. Un libro do que xa se falou neste blog-revista. Un libro no que a autora volve contar historias para que non queden fixadas no pasado, para que formen parte do presente. Mitos, lendas, relatos que trazaron o perfil da nosa civilización. Unha pequena xoia...
Con Bea Fraga na súa aula dee E.I.

     Ben, pois Beatriz Fraga tiña que estar na sección A luz das palabras. Pedinlle varias veces as súas verbas e cumpriu. Envíanos un texto orixinal, cheo de sabedoría e que nos transporta polo mundo das artes.

     Un texto intelixente, curioso, que vai facer as delicias de quen se achegue a el.


     Estamos moi contentos en Versos e aloumiños de publicar estas palabras cheas de luz.





"Rinoceronte". Oudry





                                Clara, máis alá dun cadro

 “…hai que achegarse sen desgusto á observación sobre cada animal, porque en todos hai algo de natural e de fermoso”
                                                                       Aristóteles. Das partes dos animais

A necesidade de acceder ás riquezas de Asia fixo que un novo espírito se apoderase de británicos, holandeses, portugueses e españois, que percorreron o planeta en procura de novos horizontes. Esta época deuse en chamar a era dos descubrimentos e abrangueu desde o século XV ata o XVII. Trátase dun periodo caracterizado polas viaxes ás Indias e polas descubertas xeográficas, cartográficas, científicas e culturais periodo que se vería nutrido polas descricións literarias de navegantes e viaxeiros. Todo isto, unido ao espírito renacentista, fixo que se iniciase a arte de coleccionar plantas, animais e minerais. Foi así como xurdiron os primeiros gabinetes de curiosidades.

     Artistas como o alemán Alberto Durero (1471-1528) e o italiano Leonardo da Vinci (1452-1519) estudarán e debuxarán a anatomía dos animais, contribuíndo cos seus traballos ao progreso do coñecemento. Entre eles, non debemos esquecer a figura de Ulisse Aldrovandi (1522-1605), primeiro profesor de historia natural da Universidade de Boloña e debuxante naturalista.
Alberto Durero

     Nobres e reis iniciaron coleccións de animais vivos trasladados desde outras latitudes e que ubicaron nos seus xardíns e palacios; de aí naceu o termo de “casa de feras” ou ménagerie. Unha das máis coñecidas ménageries, foi a creada por Luis XIV en Versalles en 1663 e deseñada por Louis Le Vau (1612-1670). Cun elenco de animais peculiares, recompilados por medio das comisións reais, dos regalos diplomáticos e das adquisicións, foi un dos primeiros gabinetes de curiosidades existentes. 
   
     Estes “zoos palacegos”, símbolo de poder, aínda que non foron concibidos con fins didácticos, conseguiron ser fonte de investigación científica.

     Cando se creou a Académie Royale des Sciences, en 1666, moitos naturalistas  decatáronse das posibilidades que tiña a ménagerie para o estudo dos animais, non só como axuda aos traballos de campo, para tomar notas e facer bocetos, senón como ferramenta de investigación, tamén polo seu valor para o estudo anatómico fornecido polos animais que non sobrevivían.
Academie Royale des Sciences en 1698

     As ménageries serviron de fonte de inspiración para as artes plásticas; moitos pintores visitáronnas asiduamente para inspirase nos seus traballos tal como se fosen enciclopedias visuais. Pintores e artistas empregaron os animais como modelos para os seus estudos. Estas pinturas resultaron ser verdadeiros documentos que reproducían especimes descoñecidos para a maioría da xente fornecendo material para o campo da historia natural, florecente nese momento.
Unha menagerie

     Anteriormente, unicornios e bestas foran pintados, imaxinados como fantasías zoolóxicas, nos bestiarios medievais pero estes novos retratos, feitos con “modelos posando”, dotarían á pintura de veracidade e nalgúns casos de “sentimentos” por chamalo dalgún xeito.  Converxían así a idea aristotélica acerca da consideración moral dos animais da que dou conta nos seus escritos.

     Artistas da época, coma Pieter Boel (1622-1674), e Nicasius Bernaerts (1620-1678) pintaron animais para Luis XIV. Aínda que entre os maiores expoñentes na arte de “retratar” animais, cómpre salientar a Jean-Baptiste Oudry (1686-1755), pintor, gravador e deseñador de tapices. Oudry demostrou a súa mestría e sensibilidade á hora de captar a anatomía e o “carácter” do animal. Bo exemplo diso son os cadros titulados Leopardo (1741, óleo de 131x160 cm), Casuario (1947, 162x127 cm), León, (1752, 307x258 cm, no que representa ao xa extinto león Atlas) e Rinoceronte (1749, 310x456 cm). Esta última obra é un magnífico cadro no que nos imos deter deseguido.
Luis  XIV


     Oudry e a pintura de animais

     A ménagerie pictórica de Jean-Baptiste Oudry foi ideada como un espectáculo decorativo para o Xardín do Rei, coñecido como Xardín Real das plantas medicinais, un xardín botánico de París creado por Guy de La Brosse en 1635. Os cadros de Oudry finalmente non acabaron nas paredes do edificio do xardín e Oudry atopou outro comprador, Christian Ludwing II, Duque de Mecklenburg-Schwerin, para o seu León e para o cadro Rinoceronte.
A obra de Oudry titulada Rinoceronte plasma un rinoceronte procedente da India. Pero detrás do cadro hai unha historia. O rinoceronte femia fora acollido polo director da Compañía das Indias Orientais Holandesas, Albert Sichterman, despois de que a nai da cría morrera. 
Douwe Mout van der Meer

     Regalada, ou vendida, en 1740 a Douwe Mout van der Meer, este  levou o rinoceronte a Holanda. A Chegada a Róterdam do animal, en 1741, acadou unha enorme popularidade, desatando unha especie de “moda” dos rinocerontes. Exhibida en Antuerpen, Bruxelas e Hamburgo, Douwe Mout van der Meer deixou a Compañía das Indias Orientais para facer unha xira co seu rinoceronte femia. Bautizado polos alemáns co nome de Clara, o animal superou a fama do rinoceronte de Durero (1515).

     
Desembalaxe do cadro para a Exposición do Staatliches Museum Schwering.
     
     O mesmo ano da chegada de Clara a Europa, Georges-Louis Leclère (1707-1788), conde de Buffon, convenceu á Imprimiere Royale para editar os primeiros volumes da súa Histoire naturelle (1749-1789). No volume 11, que non sería publicado ata 1764, Buffon fai unha descrición pormenorizada de Clara. O estudo do naturalista aparecía acompañado dun gravado de Jean-Charles Baquoy (1721-1777) feito a partir dun debuxo no que Jacques de Sève (1742-1789) reproducía o cadro de Oudry.
Mentres que Durero representou a dureza da pel do rinoceronte  cubrindo o animal cunha especie de armadura, no cadro de Oudry Clara semella estar recuberta por unha codia de auténtica pel dura e brillante.
Jean-Baptiste Oudry

     No cadro de Oudry, o animal adopta as convencións do retrato señorial, xa que o animal parece estar posando para o pintor. De fondo, unha paisaxe lene, imaxinada, coa que quizais se trate de suxerir o hábitat, aínda que máis ca iso semella ser un fondo teatral para enfatizar a figura que posa.

     O artista no só pinta a anatomía do animal e as súas peculariedades senón que o dota de “personalidade”. Non hai máis que miralo aos ollos para decatarse de que Clara tamén nos mira. O suposto “contacto visual” entre a protagonista e o observador dá paso á escopofilia ou contemplación pracenteira. O azaroso da proximidade coa besta exótica e perigosa non é tal, senón que o observador sente empatía pola retratada.


     O cadro, de tres por catro metros e medio, plasma a envergadura dun gran rinoceronte, a ilusión da presenza real do animal, a proximidade do mesmo sen foxos ou gaiolas que o afasten de quen o contempla. Ergueitas as orellas, e cunha mirada confiada, Clara transmite serenidade.

                                                                                                                               BEATRIZ  FRAGA