sábado, 31 de octubre de 2020

A LUZ DAS PALABRAS (73) Xavier Estévez

 



Outra vez, en Versos e aloumiños, a voz necesaria de Xavier Estévez. E de novo nesta sección tas especial que contén textos dunha maneira moi especial. En A luz das palabras, xa o seu nome o di todo: esas verbas de persoas, que teñen tanto que dicir, aluman a lectura dos fieis seguidores/as do noso blog-revista para alegría de todos eles. E a palabra de Xavier Estévez, coma sempre,  reloce con brillantez, porque é un escritor sumamente comprometido coa literatura e co ser humano.

     De novo, Xavier, moitas grazas, por este conto tan inspirador.



Xavier Estévez



Xavier Estévez naceu en Bruxelas no ano 1969, fillo de emigrantes. Na capital de Bélxica pasou os seus primeiros anos ata finalmente regresar coa súa familia a España no ano 1977. Tras estudar EGB en Vigo, faría BUP e COU no Instituto da Guía da mesma cidade. En 1987 comezou os seus estudos de Maxisterio en Pontevedra para rematar en 1990. Os seguintes doce anos pasaraos dando clase en diferentes escolas públicas de Galicia, ata entrar no ano 2003 no Colexio Divino Salvador (Vigo), onde segue traballando na actualidade dando clase de Primaria.

Dende moi novo sentiu unha grande atracción pola lectura e pola escrita. Os seus primeiros contos datan de cando tiña nove anos e o seu primeiro relato foi publicado (Faro de Vigo) á idade de dezaseis. Precisamente ese mundo infantil-xuvenil vivido polo autor, é o que aparece reflectido nos seus libros..

A súa obra é a seguinte:

  • A lenda do Rei Lobo (Editorial Tambre, 2008)
  • A rapaza da fiestra (Editorial Tambre, 2010). Traducida ao castelán como La chica de la ventana (Edelvives, 2018) e ao éuscaro como Leihoko neska (Edelvives, 2020).
  • O corazón da maxia (Xerais, 2015)
  • Todos os soños (Editorial Tambre. 2015)
  • Avións de papel (Xerais, 2017)
  • Kibuko (Oqueleo, Santillana, 2017)
  • Aqueles momentos que perdemos (Oqueleo, Santillana, 2019)
  • Os camiños do vento (Xerais, 2019). Col. Merlín. (Infanto-xuvenil)


                                                                                                    A  PARTIDA

                                    

- Tes que marchar – dixera lacónico o seu pai coa mirada ensombrecida. E el rematara de cear rumiando aquelas palabras con tristeza. Ao rematar, saíu fóra e sentou na herba apoiando as costas nas luídas pedras do pozo. Ao lonxe escoitou o débil tanxido da campá da igrexa. As galiñas cabeceaban no luscofusco amparadas polas sombras que nacían. O sol, xa desaparecido, botaba á terra as últimas franxas de luz sobre o horizonte, onde se recortaban as siluetas dos afastados pinos. Levantouse unha brisa fresca que removeu o po da leira en pequenos remuíños e empezou a refrescar. Carlos decatouse de que pronto caerían grandes gotas de chuvia. A terra ulía a electricidade presaxiando outra daquelas tormentas de agosto. Ao lonxe, uns alustros iluminaron o val coa súa luz azulada. O rapaz escudriñou a inmensidade contemplando aquel mar de nubes grises e negras que axiña a escuridade cubriría.

O seu pai sentou ao seu carón. Aos seus cincuenta anos víase maior, maior e fatigado. Canso, demasiado canso.

- Xa o falei coa túa nai – comezou a dicir para retomar a conversa -. Está decidido.

O home, que nunca fora moi falador, rebuscaba no seu interior palabras que expresaran ben todo o que tiña que dicir. Non era doado. Pasou a man polo seu cabelo branco, e logo, sen saber que facer coas mans, deixounas sobre os xeonllos.

O rapaz sentiu que un enorme peso ameazaba con deixalo sen aire.

- Eu non quero ir…

- Aquí – continuou seu pai como se tivera o discurso ensaiado -, non hai futuro.

Deixou que a súa ollada percorrera a casa, que de tan humilde case semellaba un galpón, e a finca co millo que sementaran, xa máis alto ca el. Entre as plantas, o can xogaba incansable a perseguir pequenos ratos.

- Esta terra – proseguiu – non ten nada que ofrecerche. Aquí malvivirás o resto da túa vida. Cando isto sexa teu, non terás nada. Deixarás de durmir, pregándolle a Deus que nada lle pase ás vacas, que chova cando teña que chover, que os prezos non suban… Aquí só hai fame e nunca haberá outra cousa. Esta terra quitarache o sono pensando que os teus fillos estarán condenados coma ti a repetir a mesma historia. Así foi sempre, unha e outra vez, e témome que iso non vai cambiar. Os pobres non avanzamos, non nos deixan. O que che estou dicindo é que voes, que voes lonxe. América será para ti unha oportunidade. Esa que aquí nunca terás.

- E a quen coñecerei eu alí…? – preguntou Carlos vendo como unhas bágoas esforzábanse en saír e esvarar pola súa faciana.

- Tes quince anos, coñecerás a moita xente. Polo menos alí terás un futuro. Vivirás mellor, terás un traballo. E seguro que nuns anos poderás volver cos petos cheos de cartos e mercar unha casa moito mellor ca nosa, preto da vila, un lugar onde formar unha familia.

Un nó na gorxa cortaba o camiño a todo o que quería replicar. Seica a decisión estaba tomada e el non tiña nada que dicir. Sentíase como unha marioneta movida por fíos invisibles.

- Mercamos unha pasaxe de polisón nun barco que sae de Vigo o día quince. Seguro que alguén che deixa unha maleta, e darémosche as cen pesetas que temos aforradas. Non é moito, mais…

Ao pai tamén se lle quebrou a voz. Agarimou as mans do fillo entre as súas. Dentro da casa, a nai choraba en silencio mentres deitaba a súa irmá pequena.

- Eu non marchei canto tiven a posibilidade e mira… - coas súas mans cheas de engurras sinalou arredor. A miseria devorada polas sombras.

Carlos comprendía pero naquel momento os sentimentos que aniñaban no seu interior obrigábanlle a berrar, a berrar forte contra todo aquilo.

Non o fixo. Abrazou ao seu pai e prometeulle que faría o que lle dixeran. Se tiña que marchar, marcharía. E prometeulle tamén que traballaría arreo para regresar pronto. Outras promesas quedaron aboiando no aire sen necesidade de que ninguén as pronunciara. Non os esquecería, pensaría neles cada día; e non tería medo, agocharía o seu temor no máis fondo da súa alma para ser digno do amor que lle profesaban.

Non soubo Carlos que aquela aperta sería a derradeira que lle daría nunca ao seu pai.



                                                                                                                                     XAVIER  ESTÉVEZ





martes, 27 de octubre de 2020

CRÍTICA, NA REVISTA "PEONZA", DA ANTOLOXÍA TRADUCIDA AO CASTELÁN "DIJO EL RATÓN A LA LUNA" de Antonio García Teijeiro

  


Con prólogo y selección de Fran Alonso, Dijo el ratón a la luna… es una antología de la poesía de Antonio García Teijeiro que reúne poemas de una trayectoria de treinta años plasmada en libros que van de Nenos, su primera obra de 1988, hasta el más reciente, Poemar o mar, de 2016. Entre uno y otro, dos docenas largas de títulos que muestran una dedicación continuada a la poesía para niños recompensada en 2017 con el Premio Nacional de Literatura Infantil.

 




El libro nos permite contemplar un recorrido literario coherente en el que aparecen diversas constantes temáticas que se corresponden con las preocupaciones vitales y las pasiones del autor: el amor, la contemplación de la naturaleza, el mar, la música, el juego, la paz frente a la guerra y a la injusticia, la infancia. Aborda esos asuntos con una mirada sensible y alerta, como corresponde a su condición de poeta, pero también con espíritu lúdico y un humor que se adentra a menudo en el territorio del nonsense. García Teijeiro se expresa a través de la síntesis, lo que le permite concentrar sentimientos e impresiones en poemas breves escritos en versos invariablemente de arte menor. Esa brevedad acentúa el sentido musical de sus composiciones; el ritmo y la rima cobran un protagonismo especial y reclaman que el poema sea leído en voz alta para disfrutar plenamente de su cuidada sonoridad. Juega con frecuencia con la disposición tipográfica de los versos, a la manera de las vanguardias, al tiempo que sabe incorporar la influencia de la tradición oral.

 

                                              Ilustración de Xosé Cobas

Xosé Cobas aporta una interpretación gráfica que enriquece la obra. Realiza una lectura muy personal que siempre tiene un carácter poético, con ilustraciones sutiles que muestran su maestría con el dibujo y su dominio de la técnica pictórica. Delicadas veladuras, formas que se difuminan, una luz que adquiere mil matices y una visión decididamente personal del texto dan como resultado imágenes que son verdaderos poemas visuales. (DGV)

sábado, 24 de octubre de 2020

FAÍSCAS (2) "Víctor Jara: o dereito de vivir en paz"

 


Un dos maiores praceres que teño como xubilado é o de ler ata ben tarde e de escoitar música a partir das doce da noite. Nese intre, prendo a miña pipa e poño música para gozala en soidade. Ás veces tamén leo; outras, pola contra, déixome levar simplemente polas cancións do músico ou grupo que está a soar ou polos instrumentos dunha orquestra e, xa que logo, pola intimidade  da música de cámara. Gozo moitísimo deste tempo que transcorre entre o fume da pipa e a emoción da música escollida.

    Levaba un mundo sen escoitar a Víctor Jara. Hai uns días recuperei a súa luz nunha compilación moi completa da súa obra que mercara noutrora. Víctor Jara deixoume, unha vez máis, sen respiración. Non me estrañou que o fascismo, ao que se enfrontou, acabase con el: sempre estivo á beira do pobo oprimido, dos traballadores, dos pobres. E iso era máis, moito máis, do que o poder podía soportar. Este cantor, coa súa guitarra e con esa voz cálida e sinxela que lle saía da alma, estaba a dicir palabras moi directas na defensa dos oprimidos. Velaí o seu pecado.

     Tanto a vida e a obra de Víctor Jara van medrando para se converteren en transmisoras das súas vivencias e do compromiso fiel cos desfavorecidos. O cantor chileno dedicou a súa vida a loitar con honestidade contra a inxustiza social provocada polas elites poderosas que coutaban os dereitos máis elementais dos traballadores. Nas súas cancións e na súa actitude -ambas dunha coherencia sen límites- está a voz do pobo por unha razón indiscutible: Víctor formaba parte del. Non esqueceu endexamais a súa orixe campesiña e non se afastou nin un milímetro desas xentes que tanto amaba. Todo o seu cancioneiro está enchoupado de amor: de amor á muller, sen dúbida, pero tamén ao traballo, á terra e á loita. E como di o folclorista mexicano René Villanueva, Víctor Jara “representou decote ese amor profundo e universal, expresado sempre con sinxeleza e poesía”. E zumegando emoción, engadiría eu.

     Víctor Jara consegue nas súas cancións algo verdadeiramente difícil: crear unha atmosfera especial. Iso foi o que eu sentín con esa marabillosa presada de cantos á dignidade humana, palabras envoltas en música que me conmoveron unha vez máis. Son temas eternos. Son unha chamada que sentín dentro de min para lembrarme a imposible extinción da súa mensaxe. E contaxioume, unha vez máis, esa reivindicación constante, expresada con moito tino, nunha das súas cancións: o dereito de vivir en paz. Comprendín axiña que vou escoitalo máis veces neste remanso entre o fume da pipa e a emoción da súa voz ateigada da autenticidade que desprenden as súas verbas.

     E para estes tempos tan convulsos que estamos a vivir, a mensaxe de persoas como Víctor Jara convértese nunha necesidade incuestionable.

  


                                                          

                                                                                                                                         ANTONIO GARCÍA TEIJEIRO

jueves, 22 de octubre de 2020

REMUÍÑO DE LIBROS (69) "Plan de rescate", de Antía Yáñez

 




TÍTULO: Plan de rescate.

 

AUTORA: Antía Yáñez.

 

ILUSTRACIÓNS: Xiana Teimoy.


 

EDITORIAL: Xerais. Colección : Merlín.

 

 

Plan de rescate é unha novela que vén avalada por ser a gañadora da terceira edición do Premio Agustín Fernández Paz pola Igualdade 2019, convocado polo Instituto de Estudos Chairegos, o Concello de Vilalba e Edicións Xerais de Galicia.

     A súa autora, Antía Yáñez, estase a converter nunha das voces novas e comprometidas dentro da narrativa infantil e xuvenil das nosas letras. Comprometida cun mundo mellor, inclusivo e plural, onde as diferenzas sumen e non existan as etiquetas.

Antía Yáñez  (Foto FdV)


     Trátase dunha historia que é contada por unha das protagonistas, Noela, unha nena de dez anos moi curiosa e observadora que xunto  a Xeila, Héitor e Aldán, compañeiros todos da aula de apoio, aprenderán que grazas a amizade e ao traballo en equipo as dificultades se superan moito mellor entre todos, a pesar das limitacións físicas ou psíquicas de cadaquén.


     Ao longo dos oito capítulos, escritos cunha prosa directa e clara na que se combina o diálogo xunto á narración, o lector sentirase cómplice non só dos actos senón tamén dos pensamentos e sentimentos dos personaxes a través da vivencia dunha aventura na que por primeira vez, se van converter nos heroes do colexio onde estudan. Todo comezou coma un día máis, estando os compañeiros coa profesora na clase ata que se escoitou un ruído estraño que fixo que desaparecese a mestra e que os alumnos tivesen que actuar por si mesmos, enfrontándose aos seus medos.


     As ilustracións de Xiana Teimoy céntranse sobre todo nos personaxes aos que dota de vida.


                                                       Unha pequena mostra do dito:


Páx.19: “A Héitor simplemente, en ocasións, dálle o mal[…]Faino sen querer. Non pode evitalo. O seu cerebro envía ordes confusas ao resto do corpo…” “Ninguén sabe ben cal é a causa. Tampouco importa. É típico da xente adulta intentar entendelo todo”.

Páx.25: “Cada persoa ten os seus defectos, que lle imos facer, pensei”

Páx.56: “ Porque é máis sinxelo anoxarse cos máis que con unha mesma”

 

                                                                                                                                                


                                                                                                                                             ALBA PIÑEIRO

 

 


martes, 20 de octubre de 2020

CATAVENTO DE POEMAS INFANTÍS (LXXV) " Porque te quero", de Baldo Ramos

 




                                        BALDO RAMOS  ( Celanova, 1971)

   

 

 

ALTRUÍSMO

 

 

Hai palabras gratis

como ola.

 

Palabras que non costan nada

Baldo Ramos (Foto de Santos Díez)

como quererte.

 

Palabras que valen pouco

como mañá.

 

Palabras que saben a menta

como silencio.

 

Palabras que nunca dormen

como soñar.

 

Hai palabras que sempre volven

como eco.

 

 E palabras que nunca reclaman

como dar.

 

 

 

 

VIDA DE ACUARELA

 

 

O arco da vella

é unha piruleta de cores.

 

Amorodo os teus labios,

amarelo o teu pelo,

azul os teus ollos,

violeta o corazón.

 

O verde resérvoo

como a única excusa que teño

para estar sempre xuntos.

 

O arco da vella está feito

con todas as bágoas dos nenos

que nunca choran.

 

Amorodo o teu segredo,

amarela a miña voz,

azul o camiño de volta,

violeta a incomprensión.

 

Gardo o verde para pintar a chuvia

que dilúe o azucre do noso amor.

 

 

 

 

RENUNCIA

 

 

Vistes nalgunha ocasión

unha flor con sombreiro?

Presentación en Vigo. Febreiro, 2020

 

Quen non a teña visto

que non desespere.

 

As metáforas non sempre medran

nos invernadoiros.

 

Escribir unha flor

como quen esquece un segredo.

 

Levantar o sombreiro

como quen saúda

un saltón.

 

Se me dás a man

levareite moi lonxe.

 

Se non queres vir

ficarei contigo.

 

 

 

 

PRIMEIRO  POEMA DE ALDARA

 

 

Ollos de escuridade.

 

Mocos tristes de rato vello.

 

Abrazos de pólas verdes.

 

Un suspiro redondo coma o sol.

 

Polbo de mar doce.

 

O cariño do rinoceronte.

 



(Do libro Porque te quero, editado por Ed. Galaxia, 2019)





viernes, 16 de octubre de 2020

ESCAPARATE POÉTICO (CXXV) Rosalía Fernández Rial




                       ROSALÍA FERNÁNDEZ RIAL (A Costa da Morte, 1988)

 

 

 


CANDO A CULPA É DE TODOS

 


Cando a culpa é de todos,

a enerxía conxunta

cambia de bando.

A inercia do seu xiro

érguenos,

víranos o sentido do corpo

e deixa por ronsel

unha coreografía.

Todas as persoas

depositamos

o significante da pedra

Rosalía Fernández Rial

na mesma matriz.

Aprende

 a andar a danza                                                                                                      

nos nosos gateos,                                                                            

balbucen música                                                          

e escultura                                                                                                  

no milladoiro

erixido por nós.

Parimos entón.

Só os símbolos

da arte

outorgan

significado

á especie que somos.

Nace a evolución.

 

 

 





Eu, sen embargo, son libre,

libre coma os paxaros,

que me aniñan nos pés,

aves migratorias

fundandoen cada pegada,

un pequeño país.

Sobre o teclado acuático

da superficie

compoñemos

sinfonías

de auga e vendaval:

deixamos por estela


o arquipélago

da nosa partitura,

para que o seu voo

escriba sobre o baleio

o son da palabra Mar.

 

 

 


NINGÚN DESTINO…

 


NINGÚN destino xa trazado

conduce a un outro lugar;

non hai Mecas

alternativas, espontáneas, diferentes:

Ningures é o único lugar onde nacer muller. Mais…

Ningún mapa deixou de existir

cando a travesía concluíu.

Ningunha partitura desapareceu

ao rematar a canción.

Ningún silencio borrou

inxurias antes pronunciadas.

Ningún lector coñece, sequera, a metáfora final.

Ningunha poeta sobrevive

a que cale o derradeiro verso.



(Do libro Árbores no deserto, editado pola Ed. Galaxia, 2020)

 

 

 

 

 

martes, 13 de octubre de 2020

"REFLEXIONES DE BEBÉS ANÓNIMOS", UN LIBRO QUE DEMUESTRA EL INGENIO Y LA SABIDURÍA DE PACO ABRIL


                                                                                                 Paco Abril


Sobre  Reflexiones de bebés anónimos, de Paco Abril

 

 

Sé de Paco Abril desde hace ya muchos años. Siempre lo he admirado por su manera tan personal de ver el mundo y la literatura. Paco es un hombre exigente con lo que le rodea, con lo que se hace, con lo que se dice, pero también con lo que, pese a su sabiduría, crea y reflexiona él.

 

     Tengo en mis manos este libro tan necesario como hermoso.

 

     Reflexiones de bebés anónimos – que así se llama – es un delicioso conjunto de piezas literarias, de joyas de ficción que te conmueven y sorprenden desde el principio.

 


     Hace algún tiempo recibía en mi correo electrónico estos relatos que se publicaban en prensa. Paco me los enviaba puntualmente y yo gozaba lo indecible con cada uno de ellos. Cuando leía el cuento que me mandaba, ya estaba deseando leer el siguiente y cruzaba los dedos para que no se olvidara de regalarme el que iba a escribir a continuación..

Paco no se olvidó jamás para mi satisfacción de leer y de gozar de unas lecturas originales, imaginativas, todas ellas llenas de amor a eses seres humanos, pequeños que no idiotas; niños y niñas pero no pequeños adultos; personas en formación cansadas de no tener derechos como tales.

 

     Sentí, desde el primer momento, que me encontraba en el mismo mundo que esos bebés de entre un año y casi tres respiraban. Su manera de hablar me pareció tan cercana, que llegué a sentir el efecto de lo inmediato y de lo cotidiano.

 

En estas piezas maravillosas se hace patente la enorme experiencia de Paco Abril en su faceta de ensayista, de contador de cuentos, de poeta, de persona abierta a una realidad que no le gustaba demasiado.

 

     A través de la ficción, pone el dedo en la llaga para que los adultos seamos conscientes de que hay que tratar, de mirar, de dirigirnos a ellos de una manera diferente a como lo hacemos en general. Dejar de infantilizarlos, de sobreprotegerlos, de robarles ciertos sueños con un afán – equivocado – de pensar más de la cuenta por ellos por su propio bien. Y que tengamos presentes, también, que la mirada de un niño aporta, muchas veces, mucha claridad en el día a día.

 

     Ahora sigo teniendo Reflexiones de bebés anónimos en mis manos. Vuelvo a leer, ya como libro, estas piezas literarias y, sin duda, me encuentro más a gusto en el mundo. Lo comprendo mejor porque oigo a estos bebés y siento que los escucho. Que aprendo a saber escuchar (algo que no es fácil). Hasta me siento menos vulnerable como ser humano. Y capaz, además, de hacerlos más visibles que nunca y lo dice una persona que los ha hecho visibles una y otra vez a través de la docencia y de mi obra literaria.

 

     Y ya termino.

 

     Gracias, Paco, por este libro, por tus lecturas, por tu creatividad infinita, por todo lo que llevas hecho a lo largo de tu vida para que la infancia tenga  siempre una presencia importante en sí misma, en una sociedad que la ha minusvalorado con demasiada frecuencia.

 

    Y te dejo mi cariño perpetuo,mientras leo a Laura que, con sus 19 meses, constata a diario que los adultos somos muy difíciles de entender.

 

     A ver si consigo ayudarla en su esfuerzo por descifrar nuestros extraños comportamientos.

 

 


                                                                                    Antonio García Teijeiro

 (Son estas unas palabras escritas para la presentación del libro en Gijón a finales del año pasado)