Mostrando entradas con la etiqueta poemas. Mostrar todas las entradas
Mostrando entradas con la etiqueta poemas. Mostrar todas las entradas

miércoles, 9 de octubre de 2024

FAíSCAS (23) Entrar na poesía para maiores de Gloria Fuertes é un deber.

 



Hoxe quero reivindicar a Gloria Fuertes. Sei que, ás veces, fun algo inxusto con ela. Un erro lamentable pola miña parte, que debo saldar.

Hai xa tempo que a adoro. Hai xa tempo que deixei á marxe certos prexuízos estúpidos de soberbia ridícula.

Coñezo mellor a persoa, valoro o seu traballo, reivindícoa nas ondas e estou prendado da súa poesía para adultos.


Un poemario de Gloria Fuertes



Unha muller que sempre foi “poeta de garda”, que foi perseguida culturalmente, que censuraron os seus poemas para adultos e sempre mantivo unha dignidade fóra de dúbidas.

Unha muller que comezou escribindo contos e versos para os nenos e as nenas dos anos sesenta, que escribiu en xornais e revistas infantís (e non só), que creou unha biblioteca ambulante e que sempre estivo do lado dos nenos/as e dos desfavorecidos.


Gloria Fuertes

Escribiu poemas para maiores co mesmo espírito co que escribía para a infancia e, talvez, viceversa. Humor, ironía e críticos.

Comprei o primeiro libro de Gloria, alá polo ano 1979 máis ou menos. Era o poemario Poeta de guardia, que me entusiasmou. Este poemario é unha referencia indiscutible na poesía crítica e social da literatura española e  unha obra capital para entender el arte e a personalidade da poeta. Editado en 1969 por Lumen na súa colección El Bardo, foi reeditado seis anos despois. Esta é a edición que teño coa que me sinto moi ben acompañado.

 




Hai uns anos, un xornal, que non lembro agora, pediume unhas reflexións sobre Gloria Fuertes. Fíxome pensar o encargo e neste punto quero compartilo co lectorado de Versos e aloumiños.


 

       -¿Qué te sugiere o nos puedeS decir sobre Gloria Fuertes?

 

Gloria Fuertes me sugiere lucha, amor por el ser humano, convencimiento de que la poesía es necesaria para las personas, comenzando por los pequeños. Su influencia en la poesía infantil es indiscutible. Tal vez le faltó a su obra en este aspecto, al final, algo de contención. Pero ella consiguió ser una poeta con voz propia, con un estilo coloquial que enganchaba. Escribió una poesía irónica, con humor ácido, muy directa. Creó nuevos espacios y nuevas formas de expresión poética y su obra y su actitud ante la vida son muy versátiles, con lo que consiguió conectar con públicos muy diferentes. Es una gran desconocida como poeta de adultos y creo que debemos  acercarnos sin vacilar a esa faceta suya que es muy interesante.

      

 -Qué poema, de los que escribió, nos puedes ofrecer que sea tu preferido, favorito, o te encanta por algún motivo especial

      

No se puede hablar de un poema en una autora con tan gran número de libros publicados.

En el reciente libro “Poemas de la Oca Loca” (Ed. Kalandraka) podemos leer poemas muy irónicos, humorísticos y llenos de ritmo. Por ejemplo, Cómo se dibuja un canguro, un poema que comienza así:

Un canguro para todo / se dibuja de este modo: / Si se mira en el espejo, / tiene cara de conejo, / las orejas estiradas / y muy dulce la mirada. / Delgaditas y muy finas / son las patas delanteras, / muy fuertes y musculosas / -las traseras-. (…) Y continúa.

 

  -Por qué es necesario  o positivo leer poesía

 

La poesía es necesaria para crecer por dentro, para conocer ciertas realidades que, a veces, nos pasan desapercibidas y el o la poeta ponen allí sus ojos y su corazón. Sirve para conocernos mejor, conocer lo que nos rodea. para reír, para llorar, para cantar, para ser más alegres. Para estar cerca de la belleza, para comprender el verdadero tesoro que son las palabras, para estar más cerca de la música. Y hasta para el dolor de cabeza, para el dolor de muelas y para cuando no sabemos la lección. Los versos abren caminos y es un placer seguirlos. Poesía es vida.


Gloria Fuertes

Deseguido, tres poemas de Gloria Fuertes para completar as palabras 

que se levan ditas neste artigo.

 

 

 

 

JERGÓN DE RECUERDOS

 

 Que todos necesitamos

un cuarto de soledad,

un kilo de llano;

una alcoba sin nadie,

un páramo,

un jergón de recuerdos

donde sufrir a gusto.

 

 

 

POEMA

 

 La soledad te mancha,

la tristeza te expone,

a cometer pecados -sin nombre-.

 

Estoy con los que nadie está.

Con los que tienen vómitos de lágrimas

y nadie los va a visitar.

 

Y me pone nerviosa ese viejo envidiable

que le da por ir al Cementerio a pasearse.

 



SALE CARO SER POETA

 

 

Sale caro, señores, ser poeta.

La gente va y se acuesta tan tranquila

-que después del trabajo da buen sueño-.

Trabajo como esclavo llego a casa,

me siento ante la mesa sin cocina,

me pongo a meditar lo que sucede.

La duda me acribilla todo espanta;

comienzo a ser comida por las sombras

las horas se me pasan sin bostezo

el dormir se me asusta se me huye

-escribiendo me da la madrugada-.

Y luego los amigos me organizan recitales,

a los que acudo y leo como tonta,

y la gente no sabe de esto nada.

Que me dejo la linfa en lo que escribo,

me caigo de la rama de la rima

asalto las trincheras de la angustia

me nombran su héroe los fantasmas,

me cuesta respirar cuando termino.

Sale caro, señores, ser poeta.

                                                                                                                                                                                                                                                                              (De Poeta de guardia)

 






                                                                                                Antonio García Teijeiro

jueves, 12 de diciembre de 2013

O MUNDO MUSICAL E POÉTICO DE PABLO DÍAZ

Séntese un moi satisfeito de que estes libros aparezan nos andeis das librarías. Si, como levo ben  anos defendendo que unha das maneiras de facilitar un achegamento agradable do alumnado ao marabilloso mundo da poesía é a través da música, son moi feliz do que está a acontecer actualmente.

Editoriais galegas como Galaxia, Edicións Xerais, Kalandraka ou El Patito Editorial, entre algunha outra, están publicando uns libros magníficos neste eido. Libros con CD, moi coidados esteticamente, con músicas variadas e letras que elevan o nivel e presentan unha feitura moi suxestiva para recitar, ler en voz baixa ou, quizais o máis importante, cantar, cantar, cantar…
É cantar un exercicio de hixiene mental imprescindible en calquera lugar, mais, por riba de todo, nas aulas.

Non podo eludir aquí o gran traballo levado a cabo polo grupo Mamá Cabra, con Gloria Roel á cabeza. Abriron un camiño moi importante, poñendo música a poemas de diversos poetas e da propia Gloria. As súas actuacións arrastran moitos rapaces e rapazas coas súas familias para gozaren cunhas cancións que saben de memoria. Un proxecto poético-musical de enorme talento.

Dito isto, o libro do que quero falar hoxe non pode ser máis axeitado.
O seu nome: Toc Toc. O seu autor é Pablo Díaz, que xa leva tempo presentando as súas propostas musicais por Galicia. Edítao a Editorial Galaxia, na súa colección Sonárbore, unha colección que ten títulos excelentes.


A letra e a música de todos os temas son do autor, agás “Mazarico” e “O piollo e a pulga”. A primeira, concretamente, ensinoulla a Pablo Díaz a avoa de alguén próximo a el, o que constitúe un exemplo claro de transmisión oral.
Pablo Díaz presenta uns poemas propios, claramente influídos no literario pola poesía de tradición oral, un xénero que deben coñecer os pequechos, pois é unha fonte inesgotable de frescura poética. Para min, ten que ser o primeiro paso do achegamento do poético ás aulas. 
 
Ilustración de  Nuria Díaz

Pero Pablo Díaz non queda aí. Aproveita o seu sentir musical para dotar de música variada, moderna, tradicional, apegadiza e rica, ás letras, e construír, deste xeito, pezas encantadoras con voces, percusión e demais instrumentos.
Nesas letras, hai desexos, personaxes entrañables, reivindicacións, lúdicas onomatopeas, o valor da amizade (mesmo un texto en prosa), o toque ecoloxista, a protección dos animais e unha chea de propostas para gozar.

Música que non cae endexamais na monotonía. Música diversa que convida a cantar. Música que, unida ás letras, arroupa os animais que falan, as estrelas bailarinas e os bos desexos que están presentes nas cancións.
 Acompañan o autor, que canta, compón e toca o clarinete e as percusións tradicionais, Álex Fente co acordeón, Antón Díaz ao baixo, Carlos Freire na batería, Diego Barral coas guitarras, Olga Kirk coa voz e Sergio Delgado, teclado e programacións no tema 6.

Fermosas e expresivas, tamén, as ilustracións de Nuria Díaz, moi axeitadas ao espírito dos temas.
Xa me gustara moito o libro anterior de Pablo Díaz, Tic Tac (Ed. Kalandraka). cunhas orixinais ilustracións de Marc Taeger, pero este en nada ten que envexalo.Ten un alto nivel de calidade en todos os sentidos.


Pablo Díaz mantén unha liña de colorido musical e literario que todos debemos coñecer e seguir. Un libro familiar, si, pero tamén un libro para gozar nas escolas. Os mestres e mestras teñen nel unha chea de posibilidades para facer máis atraente e lúdico o achegamento dos alumnos á música e á poesía.

                                                                                                                                     ANTONIO GARCÍA TEIJEIRO

martes, 18 de junio de 2013

Novo poema do mes: Dúas Coplas

Dende xa hai tempo, todos os meses, subimos ao blog un novo poema do mes, e nesta ocasión, eliximos dúas das coplas que compoñen o libro do mesmo título. Reeditado en 2008 pola Editorial Galaxia, dentro da nova imaxe que a editora lle deu a esta colección, no seu tempo, tan avanzada e elegante: a Colección Tartaruga. A primeira edición de Coplas e a de  Nenos  foron os dous primeiros libros de poemas para rapaces publicados por Antonio a finais dos anos oitenta, concretamente en 1988. Ese mesmo ano sairía, tamén en Tartaruga, o libro Aloumiños. Esta nova edición contén unhas excelentes ilustracións a cargo de RuAn.

Para ler estas dúas coplas, só tedes que facer click na pestaña que di "Poema del mes" na parte superior dereita do blog, xusto debaixo da fotografía da cabeceira. Agardamos que vos gusten estes poemas, e lembrade que cada mes poderedes atopar nesta sección  un novo agasallo poético. Non esquezades que a poesía non é de quen a escribe, senón de quen precisa dela.

jueves, 11 de abril de 2013

COMO ME ACHEGUEI AO GALEGO E ALGÚNS DOS MEUS POEMAS.



Que duro resulta que te eduquen en castelán contra o galego! Que inxusto que che agochen a historia do teu país, como se non houbese historia!
Que tristura que saibas dos poetas do Rexurdimento sen que ninguén cho explicase antes! Que os coñeceses só de nome!
Que desilusión ao descubrir que houbo varios séculos cunha lingua na que non se podía escribir!
Que marabilla que o pobo falase e conseguise que non desaparecese!
Pois ben, eu fun educado en contra do galego. “É unha lingua de pailáns”, dicían na miña casa. “Mamá,” dicía meu pai dirixíndose á miña avoa, cando se lle escapaba disque. “ no hable como los badocos”. E á miña avoa escapábaselle o célebre disque que a min me chamaba a atención. E outras expresións, afogadas pola imposición do castelán, coábanse nas súas conversas baixo a presión do meu pai. Agora que o penso, sinto que a pobre muller se sentía cohibida cando o seu fillo estaba diante.
Cando a miña revolución interna se produciu, sentín noxo e moita rabia ao reciclar tanto desprezo amosado perante unha lingua tan nosa. Os primeiros textos que eu lin en galego foron: un de poesía Os soños na gaiola, naquela primitiva edición de Edicións Celta e outro de narrativa que, como o anterior, levei á escola, Memorias dun neno labrego editado por Ediciós do Castro.
Liamos fragmentos da novela de Neira Vilas na clase de oitavo de E.X.B. Recitabamos os poemas de Manuel María, os nenos e nenas debuxaban, copiaban os versos e completaban poemas aos que eu lles borraba dous, tres ou catro versos finais. Eramos uns illotes no inmenso océano da lingua galega.

Aí empezou o meu primeiro compromiso co galego.
Aí comecei eu a falar. A eles, curiosamente, lles custaba moito, tiñan vergoña, malia ter todos aldea e falar un castelán galeguizado. Foi unha dura batalla para que se soltasen. Coido que nunca o conseguín plenamente, pero comprobei que lles gustaba a clase de galego. Intentaba eu que fose unha clase amena para cambiarlles  a súa mentalidade. Nos seus fogares escoitaban os pais e avós expresarse na nosa lingua mais eles non eran quen de facelo.
E foron os poemas de Rosalía de Castro, de Celso Emilio Ferreiro e de Luís Pimentel os que foron sostendo o meu compromiso inicial. A lectura da obra de Cunqueiro foi un feito definitivo para decatarme da importancia da literatura galega. Despois viñeron outros como Carlos Casares, Manuel Antonio, Méndez Ferrín, Ánxel Fole (como me gusta o seu libro “Á lus do candil”), Blanco Amor, Castelao, etc. A miña inmersión na lingua e na literatura galegas foi total. Non concibía o meu mundo sen esa necesidade de seguir lendo,falando e levando o galego ás aulas. Antes tiña que perfeccionalo eu.
Na casa, unha desfeita, Ese idioma ridiculizado era asumido agora polo fillo maior. Ese que debía ser avogado e quedaba, simplemente, nun “maestrillo de mierda” que, aínda por riba, falaba e escribía en galego. Así, e por outras causas, comezaron os conflitos co meu pai (miña nai morrera cando eu tiña nove anos) un día si e outro, tamén. Meu pai non soportaba que o seu fillo rachara o esquema que tiña pensado para el.
Non baxei a garda endexamais. Pero, malia as invectivas, meu pai queríame e foi aceptando de non moi boa gana as miñas decisións. Custoume suor e bágoas. Sangue, evidentemente, non. Porén, ese “maestrillo de mierda” seguía doéndome moito. Era moi inxusto. Houbo desgustos porque “los libros te volvieron loco, hijo mío, como a don Quijote”. Que barbaridade! Eu sufría, respondía, berraba. As discusións aparecían en calquera intre. Non cesaban.Foi ben duro para min.
E así comezou a desenvolverse a miña historia. Non habería marcha atrás.
Había unha hora en 3º de Primaria que non quería coller ninguén. Eu brindeime a impartir galego nesa clase. Acostumado a dar clase aos alumnos maiores (era titor de 8º), quixen probar a receptividade dos pequenos. Que fermosa experiencia! Eu tiña claro que ía ser unha clase diferente. Liamos a Manuel María, algúns poemas de Helena Villar/Xesús Rábade e pouco máis. Os nenos e as nenas debuxaban, pintaban, recreaban versos, cantaban. Tamén os introducín na literatura de tradición oral.
Voaban as adiviñas, cantaban, collidos da man, cantigas de rolda na aula arredor das mesas, trabucábanse cos trabalinguas e ficaban pampos cando eu lles lía algún conto popular.
Andaba eu xa metido na literatura tradicional, porque sentía a necesidade de escribir para o meu alumnado. Os textos que había eran poucos. Eu coidaba que algo podería aportar. Para iso, procurei a miña base nesa literatura fresca e viva que se vai transmitindo de xeración en xeración como ocorre en todas as culturas. Veume de marabilla. Foi o meu primeiro contacto con mostras de literatura que aos nenos lles gustaban. E moito, ademais.
O milagre produciuse un día. Estaban os rapaces facendo unha ilustración a un poema de Os soños na gaiola. Eu, sentado na mesa escribindo palabras e algún verso. E case sen pensalo, houbo algo que me empurrou a coller o xiz, erguerme e principiar a escribir no encerado un poema, cuxos primeiros versos levaban na miña cabeza dende quince minutos antes.
E fun escribindo ata completar este poema:
                       
                       Tres pombas chegaron cansas,

                        tristeiras preto dun neno.

                        O neno deulles un beixo;

                        as pombas non se moveron.

                        O neno con aloumiños

                         deixounas case no ceo.

                         O neno de brancas mans

                         as pombas non esqueceron.

    

Cando rematei, parecía que estaba tremendo interiormente. Díxenlles aos nenos que copiasen o poema. Eu tamén o fixen. Era a miña primeira mostra literaria en galego para os cativos. Todos copiaron os versos. Puxéronlles debuxos ao seu redor, intentaban cantar e fixeron nas súas casas paxaras de papel (algo que eu non sabía nin sei facer) e trouxéronas á clase á semana seguinte. Unha verdadeira festa.
Este foi o primeiro poema para rapaces que escribín na miña vida. É moi difícil de explicar pero pasou. Logo, incluiríao no meu libro Nenos (Ed. Galaxia. Col. Tartaruga)

A poesía gustaba aos nenos e nenas. Aos adultos, non.
Dende ese intre sabía que non ía deixar de escribir poemas para os rapaces e rapazas. Foi un claro aviso. E así leva ocorrendo ata agora mesmo.
Que gran descubrimento fixen nesa hora que ninguén quería!
E dende aquela, meus queridos amigos, sigo no meu compromiso con eles/as. Os nenos non poden formarse de costas á poesía. Sería un erro imperdoable se así fose. Os mediadores e mediadoras teñen que ser conscientes diso. Eu non vou deixar de insistir na necesidade de contaxiar o entusiasmo do mediador aos seus alumnos. Se un non é consciente diso; se un o fai sen convicción non acadaremos resultados. É un compromiso común que debemos asumir docentes, bibliotecarios/as, pais e nais, administracións, etc.
Aos nenos, repítoo, gústalles a poesía.
E agora vou poñer uns poemas meus en galego como agasallo e recoñecemento a esas persoas, que as hai, que levan ben tempo convencidas do que estou a afirmar.


VANSE

Vanse
Vanse
as andoriñas
Voan
Voan
sen parar
Na procura
outras terras
máis aló
aló do mar
Todas xuntas
pequechiñas
Todas xuntas
e da man
sucan ceos
de colores
Andoriñas
           de
               cristal.



GAMELAS

Gamelas durmidas
no berce das ondas,
arrolos de vello
nun manto de noiva.

Gamelas durmidas
á beira das rochas
por non espertalas
o vento non zoa.

Gamelas durmidas
na luz das raiolas
por non amolalas
as nubes non choran.

Gamelas durmidas
nun leito de louza,
lunares de escuma
pintados na sombra.



VENTO, VENTIÑO

Vento, ventiño,
que vés do Norte,
sabes de todo.
Tes moita sorte.

Vento, ventiño,
que vés do Norte,
voas ben alto
voas ben lonxe.

Vento, ventiño,
que vés do Norte
na nosa terra
berran moi forte.

Vento, ventiño,
que vés do norte,
durme comigo,
fíxose noite.

Vento, ventiño,
que vés do Norte,
dános un beixo
cálido e doce.


 
A CHOIVA PEITEA

A choiva peitea
      as ondas do mar
        con peites de escuma
        e bicos de sal
        e pousa os orballos
                    na face do mar.



PASPALLÁS

Paspallás
      Pallas pas
      Pas adiante
      Pas atrás
Llas pas pas
      Pallas pas
      Pallas colles
      Pallas dás
Paspas llas
      Llas llas pas
      Llas ti vés
      Llas ti vas
Paspallás
      Llas llas pas
      Pelagatos
      Pela-ras.




TOMA ESTA CHAVE

Toma esta chave.
Abre os meus beizos
pero non raches
o meu silencio.
Abre os meus labios,
tes moito tempo.
Ti ben coñeces
a voz do vento.
Faino con calma.
Faino con xeito.
Quero vivir
nun beixo eterno.

ARPA

Unha man
bica a arpa
na procura
dunhas notas
delicadas
que me encantan.
Arpa azul
cordas brancas
tremen tolas
soben   baixan.
Cala o vento
na distancia
sobe a man
a man baixa
medran notas
delicadas
que me encantan
que me encantan.



TRAS LER UN POEMA DE LUZ POZO GARZA

Voz sen verbas:
silencio.
Mar sen auga:
deserto.
Sol sen raios:
misterio.
Luz sen brillo:
coitelo.
Man sen man:
un berro.
Dor sen laios:
o tempo.
Eu sen ti:
Inferno.



QUIXEN
 
Quixen
           inventarte
para non
            cruzar
a raia
que separa
  a soidade
   da loucura
e, cando me decatei,
       inventárasme
                       ti  a  min.



 


Que gocedes coa palabra poética.
            E como afirma Jacqueline HELD : “O neno será receptivo á lingua poética na medida en que sinta e viva a linguaxe coma un motivo  con vitalidade propia e non como un conxunto de estruturas preexistentes e invariables: en definitiva, na medida en que teña liberdade fronte ás palabras”.
E remato coa afirmación do meu amigo e admirado Gabriel JANER MANILA que nos di"que nas culturas tradicionais foi absolutamente normal utilizar a lingua coma instrumento de xogo, de diversión e de pracer”.

                                                                  





                                                                                  ANTONIO GARCÍA TEIJEIRO