jueves, 20 de febrero de 2014

PASEOS POÉTICOS (VIII) Con Ramón Nicolás



Con Celso Emilio no punto de mira, quedei cunha persoa máis que interesante: Ramón Nicolás. Ambos os dous amamos o poeta de Celanova . Eu escribín dous libros sobre el (Celso E. Ferreiro para nenos e Celso Emilio Ferreiro. Antoloxía) e o meu amigo, unha extraordinaria biografía sobre este gran poeta galego.
Desexaba dar un paseo con el, que me contase a xénese do seu libro, escoitalo recitar a Celso, compartir con el os seus versos (sempre que falo de Celso vénme ao corazón a figura de Moraima, que tanto nos quería e a quen tanto queriamos e seguimos querendo Susi e mais eu) e salientar a forza da súa poesía.

Quedamos na Avenida “Onde o mundo se chama Celso Emilio Ferreiro”. Vino chegar con paso rápido, mentres eu, sentado nun banco da avenida, estaba a ler este poema:
Retrato de Celso Emilio, na súa casa, en Vigo. (Foto de A.G.T.)

Ún procura a verdade
por tódolos camiños, baixo as pedras,
nas raigames escuras das olladas,
máis alá das escumas i os solpores.

Busco a verdade en ti, rexa poesía
dos homes que laboran,
tacto real das cousas
que están e son, anque ninguén as vexa.
Home total…

Detiven a lectura. Botei un sorriso.
Traía baixo do brazo una antoloxía do noso poeta. Tras cerrar o libro, erguinme e démonos una aperta sentida, una aperta poética, ou sexa, una aperta en verso.
Daquela, sen dicir palabra sentou á miña beira e abriu o libro que traía consigo.

E leu:

Erguerémo-la espranza
sobre ista terra escura
coma quen nergue un facho
nunha noite sen lúa.

Marcharemos cinguidos
polos duros segredos
dunha patria soñada
á que non voltaremos (…)


Eu, coma sempre que escoito a Celso Emilio Ferreiro, emocioneime. Ao rematar, ficamos en silencio.
Mirámonos sen dicir nada e decidimos, coma un impulso irrefreable,  pasear pola avenida que leva o nome do título da súa espléndida biografía sobre Celso.
Mentres avanzabamos entre xardíns fermosos, rachamos o silencio e Moncho comentoume:
 
Ramón Nicolás fala da súa magnífica obra

“Nunha conversa que Celso Emilio Ferreiro mantén, contra o final da súa vida, co xornalista Fernando Salgado, afirma que… Interrompino e díxenlle: “si, que Celso quixo ser testemuño do seu tempo, da súa terra, del mesmo”. Moncho sorriu, ao tempo que eu lle falaba do seu limiar, ben interesante.
E engadiu que a súa vida resulta operativa para espellar como poucas os condicionantes históricos da época que lle tocou vivir.
Eu escoitaba con moita atención o que estaba a dicir e comenteille, roubando as súas palabras do libro, que con el se reexplica o devalar dunha terra como é Galicia á que sempre rendeu sacrificio dende ben novo.
 
Celso e Moraima
Ramón Nicolás volveu sorrir. Díxenlle que a súa biografía é a mellor que sobre Celso Emilio se escribiu, que me encantou o ton empregado, claro e directo, que hai un traballo inmenso de investigación, que os documentos aluman maxistralmente o contexto de Ferreiro e que o seu percorrido vital pola traxectoria e pola actividade literaria do poeta de Celanova son, en verdade, dun interese excepcional.

Sentinme ben deixando no aire estas palabras totalmente sinceras. Tiña ganas de dicirllas dende que lin o libro, dende que me “perdin” polas súas páxinas deambulando polas sendas ferreirianas que Ramón Nicolás trazou con mestría.

E falamos do Celso neno, dos avatares de Venezuela, das súas amizades, de Moraima, da destrución das esperanzas e da súa prosa, entre tantas e tantas cousas.
Por certo. Alegroume ler que o biógrafo foi sempre un defensor da narrativa ferreiriana. E afirma que “malia ser exigua, pensó que contén uns valores que a relevancia da súa obra poética agachou”. Eu estou de acordo con el. Cando lin “A frontera infinda” quedei sorprendido pola calidade dos relatos que o libro contén.


Un pracer este paseo. Nun momento, o meu compañeiro paseante detense e dirixe a súa ollada cara a una fonte marabillosa que xoga coa auga, que a mantén no seu colo, que a arrola, que lle fai cóxegas. Ollo para el e semella engaiolado. Eu pouso a miña mirada nesa fonte e sinto que se mollan os meus sentidos.
 
Foto de Carmen Corbal
Ramón Nicolás enche de cristal e luz que mingua, esa ollada pousada na auga. O seu silencio semella un albor de anduriñas, que diría o poeta. Quizais o tempo estaba a pasar sen deterse, río infindo de silencio / río infindo, noite e día, / río infindo, branco e negro… Auga, río infindo, que se mestura na fonte coa emoción do ruído convertido en poesía.

Este momento máxico, na Avenida Onde o mundo se chama Celso Emilio Ferreiro, racha por fin cunhas palabras que me ilusionan: “Vouche enviar un texto que teño na miña casa”. Fiteino. Sentinme feliz. Parecíame perfecto. “Vai ter relación coa auga”, engadiu.

A noite petaba nas portas do noso paseo. Os versos flotaban no aire e pedían calma.
Así que, mentres comezaba a anoitecer, decidimos despedirnos, non sen antes escoitar estas palabras de Ramón Nicolás sobre a biografía escrita por el, cando estabamos a abandonar a avenida:
“Antonio, concibín este traballo coa vontade de sumar para que ese lume que alampea xamais o vexamos morto”.

Entendín o que me dixo. E celebreino. Esta tiña que ser a razón desta obra voluminosa, que é unha delicia para o lector.
Dixémonos un “deica logo” moi entrañable.

Eu, por se acaso, lembreille a súa promesa, malia estar seguro de que ía cumprila.
Mentres se afastaba, volvín a Celso Emilio e lin un dos seus poemas soltos:


Cándo ti i eu, man e man
por roteiros non fitados?
          Ti gueivota, vento eu
          nun mar sen sulcos, intaito.
Cándo pupilas acesas
de noite mol de noivado?
E lúa nova
                    Cándo?

……………………………………

E cumpriu a súa palabra.
Uns días máis tarde, recibín este fermosísimo texto.
E aquí queda, para que poidades saborealo os lectores e lectoras deste blog.
Grazas, meu amigo.

 
Ramón Nicolás



A AUGA E A LITERATURA DE NÓS




 Case aló cando os animais falaban, isto é, cando case a literatura de nós amencía, Pero Meogo ideaba que unha doncela xustificase a súa demora, diante da súa nai, en que  ficara celebrando o amor na “fontana fría” pois “os cervos do monte a augua volvían”. Daquel texto aos poemarios Acuática, de Marta Dacosta, ou Chove nos versos, de Antonio G. Teijeiro, por poñer un par de exemplos, dista un mundo mais a auga –a de arriba e a de abaixo como popularmente se di- pervive no maxín de quen creou e crea universos literarios na nosa lingua. Sen a presenza da auga, como ocorre coa Terra, en todas as súas modulacións, dificilmente poderiamos explicar(nos), e aínda menos literariamente.
Foto de Carmen Corbal
        Alén de ser elemento consubstancial ao noso territorio, constituíndose nun elemento simbólico e identitario, mal se entendería esa neniña gaiteira rosaliana que canta nos Cantares gallegos se en moitos dos días e das experiencias que revelou non chovese; que dicir daquel “chove, chove na casa do probe” de Celso Emilio ou da choiva como referente case protagónico n´A esmorga de Blanco Amor ou, mesmo, a súa presenza nos relatos ofegantes de Méndez Ferrín...   
         Seica foi Otero Pedrayo quen acuñou a expresión de “Galicia, país dos mil ríos”, non sei se serán mil e tampouco temos xa a Cunqueiro para que fabule sobre eles aínda que deixou dito, ben significativamente, que precisamos beber soños coma quen bebe auga. O serpear da auga pola Terra de nós vén do fondo dos tempos e debemos, sempre, contribuír a que siga así para os que virán detrás nosa. Así se recolle nas nosas letras, porfío que máis alá do puro paisaxismo.
         A un, que lle gusta pasear ás beiras indómitas e sen domear que aínda quedan do río Arnoia pensa, moi a miúdo, nesta realidade.

Ramón Nicolás

Río Arnoia
         

       
Unha alfaia. Déumela Moraima. Inencontrable.
       


E rematamos cun poema escrito por Moraima, dedicado ao seu marido. Un poema cheo de emoción. Dedicóunolo.                                                    
Ademais, outro poema, esta vez de Celso Emilio, que viu a luz nu cartafol, no que figuraban poemas de varios poetas.                              




                                                  
                                                                                                                                             O POETA PASEANTE