Con
Celso Emilio no punto de mira, quedei cunha persoa máis que interesante: Ramón Nicolás. Ambos os dous amamos o
poeta de Celanova . Eu escribín dous libros sobre el (Celso E. Ferreiro para
nenos e Celso Emilio Ferreiro. Antoloxía) e o meu amigo, unha extraordinaria
biografía sobre este gran poeta galego.
Desexaba
dar un paseo con el, que me contase a xénese do seu libro, escoitalo recitar a
Celso, compartir con el os seus versos (sempre que falo de Celso vénme ao
corazón a figura de Moraima, que tanto nos quería e a quen tanto queriamos e seguimos
querendo Susi e mais eu) e salientar a forza da súa poesía.
Quedamos
na Avenida “Onde o mundo se chama Celso Emilio Ferreiro”. Vino chegar con
paso rápido, mentres eu, sentado nun banco da avenida, estaba a ler este poema:
 |
| Retrato de Celso Emilio, na súa casa, en Vigo. (Foto de A.G.T.) |
Ún procura a
verdade
por tódolos
camiños, baixo as pedras,
nas raigames
escuras das olladas,
máis alá das
escumas i os solpores.
Busco a verdade en ti,
rexa poesía
dos homes que
laboran,
tacto real das
cousas
que están e son,
anque ninguén as vexa.
Home total…
Detiven
a lectura. Botei un sorriso.
Traía
baixo do brazo una antoloxía do noso poeta. Tras cerrar o libro, erguinme e
démonos una aperta sentida, una aperta poética, ou sexa, una aperta en verso.
Daquela,
sen dicir palabra sentou á miña beira e abriu o libro que traía consigo.
E
leu:
Erguerémo-la
espranza
sobre ista terra
escura
coma quen nergue un
facho
nunha noite sen
lúa.
Marcharemos
cinguidos
polos duros
segredos
dunha patria soñada
á que non
voltaremos (…)
Eu,
coma sempre que escoito a Celso Emilio Ferreiro, emocioneime. Ao rematar,
ficamos en silencio.
Mirámonos
sen dicir nada e decidimos, coma un impulso irrefreable, pasear pola avenida que leva o nome do título
da súa espléndida biografía sobre Celso.
Mentres
avanzabamos entre xardíns fermosos, rachamos o silencio e Moncho comentoume:
 |
| Ramón Nicolás fala da súa magnífica obra |
“Nunha
conversa que Celso Emilio Ferreiro mantén, contra o final da súa vida, co
xornalista Fernando Salgado, afirma que… Interrompino e díxenlle: “si, que Celso quixo ser
testemuño do seu tempo, da súa terra, del mesmo”. Moncho sorriu, ao
tempo que eu lle falaba do seu limiar, ben interesante.
E
engadiu que a súa vida resulta operativa para espellar como poucas os
condicionantes históricos da época que lle tocou vivir.
Eu
escoitaba con moita atención o que estaba a dicir e comenteille, roubando as
súas palabras do libro, que con el se reexplica o devalar dunha
terra como é Galicia á que sempre rendeu sacrificio dende ben novo.
 |
| Celso e Moraima |
Ramón Nicolás volveu sorrir. Díxenlle que a
súa biografía é a mellor que sobre Celso Emilio se escribiu, que me encantou o
ton empregado, claro e directo, que hai un traballo inmenso de investigación,
que os documentos aluman maxistralmente o contexto de Ferreiro e que o seu
percorrido vital pola traxectoria e pola actividade literaria do poeta de
Celanova son, en verdade, dun interese excepcional.
Sentinme
ben deixando no aire estas palabras totalmente sinceras. Tiña ganas de
dicirllas dende que lin o libro, dende que me “perdin” polas súas páxinas
deambulando polas sendas ferreirianas que Ramón
Nicolás trazou con mestría.
E
falamos do Celso neno, dos avatares de Venezuela, das súas amizades, de
Moraima, da destrución das esperanzas e da súa prosa, entre tantas e tantas
cousas.
Por
certo. Alegroume ler que o biógrafo
foi sempre un defensor da narrativa ferreiriana. E afirma que “malia
ser exigua, pensó que contén uns valores que a relevancia da súa obra poética
agachou”. Eu estou de acordo con el. Cando lin “A frontera infinda”
quedei sorprendido pola calidade dos relatos que o libro contén.
Un
pracer este paseo. Nun momento, o meu compañeiro paseante detense e dirixe a súa ollada cara a una fonte marabillosa que xoga coa auga,
que a mantén no seu colo, que a arrola, que lle fai cóxegas. Ollo para el e semella engaiolado. Eu
pouso a miña mirada nesa fonte e sinto que se mollan os meus sentidos.
 |
| Foto de Carmen Corbal |
Ramón Nicolás enche de cristal e luz que
mingua, esa ollada pousada na auga. O seu silencio semella un albor de anduriñas,
que diría o poeta. Quizais o tempo estaba a pasar sen deterse, río
infindo de silencio / río infindo, noite e día, / río infindo, branco e negro…
Auga, río infindo, que se mestura na fonte coa emoción do ruído convertido en
poesía.
Este
momento máxico, na Avenida Onde o mundo se chama Celso Emilio Ferreiro, racha por
fin cunhas palabras que me ilusionan: “Vouche enviar un texto que teño na miña
casa”. Fiteino. Sentinme feliz. Parecíame perfecto. “Vai
ter relación coa auga”, engadiu.
A
noite petaba nas portas do noso paseo. Os versos flotaban no aire e pedían
calma.
Así
que, mentres comezaba a anoitecer, decidimos despedirnos, non sen antes
escoitar estas palabras de Ramón Nicolás
sobre a biografía escrita por el, cando estabamos a abandonar a avenida:
“Antonio,
concibín este traballo coa vontade de sumar para que ese lume que alampea
xamais o vexamos morto”.
Entendín
o que me dixo. E celebreino. Esta tiña que ser a razón desta obra voluminosa,
que é unha delicia para o lector.
Dixémonos
un “deica logo” moi entrañable.
Eu,
por se acaso, lembreille a súa promesa, malia estar seguro de que ía cumprila.
Mentres
se afastaba, volvín a Celso Emilio e lin un dos seus poemas soltos:
Cándo ti i eu, man
e man
por roteiros non
fitados?
Ti gueivota, vento eu
nun mar sen sulcos, intaito.
Cándo pupilas
acesas
de noite mol de
noivado?
E lúa nova
Cándo?
……………………………………
E
cumpriu a súa palabra.
Uns
días máis tarde, recibín este fermosísimo texto.
E
aquí queda, para que poidades saborealo os lectores e lectoras deste blog.
Grazas,
meu amigo.
 |
| Ramón Nicolás |
A AUGA E A LITERATURA DE NÓS
Case aló cando os animais falaban, isto é, cando case a
literatura de nós amencía, Pero Meogo ideaba que unha doncela xustificase a súa
demora, diante da súa nai, en que ficara
celebrando o amor na “fontana fría” pois “os cervos do monte a augua volvían”.
Daquel texto aos poemarios Acuática,
de Marta Dacosta, ou Chove nos versos,
de Antonio G. Teijeiro, por poñer un par de exemplos, dista un mundo mais a
auga –a de arriba e a de abaixo como popularmente se di- pervive no maxín de
quen creou e crea universos literarios na nosa lingua. Sen a presenza da auga,
como ocorre coa Terra, en todas as súas modulacións, dificilmente poderiamos
explicar(nos), e aínda menos literariamente.
 |
| Foto de Carmen Corbal |
Alén de ser
elemento consubstancial ao noso territorio, constituíndose nun elemento
simbólico e identitario, mal se entendería esa neniña gaiteira rosaliana que
canta nos Cantares gallegos se en
moitos dos días e das experiencias que revelou non chovese; que dicir daquel
“chove, chove na casa do probe” de Celso Emilio ou da choiva como referente
case protagónico n´A esmorga de
Blanco Amor ou, mesmo, a súa presenza nos relatos ofegantes de Méndez
Ferrín...
Seica foi
Otero Pedrayo quen acuñou a expresión de “Galicia, país dos mil ríos”, non sei
se serán mil e tampouco temos xa a Cunqueiro para que fabule sobre eles aínda
que deixou dito, ben significativamente, que precisamos beber soños coma quen
bebe auga. O serpear da auga pola Terra de nós vén do fondo dos tempos e
debemos, sempre, contribuír a que siga así para os que virán detrás nosa. Así
se recolle nas nosas letras, porfío que máis alá do puro paisaxismo.
A un, que
lle gusta pasear ás beiras indómitas e sen domear que aínda quedan do río
Arnoia pensa, moi a miúdo, nesta realidade.
Ramón Nicolás
 |
| Río Arnoia |
 |
| Unha alfaia. Déumela Moraima. Inencontrable. |
E rematamos cun poema escrito por
Moraima, dedicado ao seu marido. Un poema cheo de emoción. Dedicóunolo.
Ademais, outro poema, esta vez de
Celso Emilio, que viu a luz nu cartafol, no que figuraban poemas de varios
poetas.
O POETA PASEANTE
