Si, é moi
grande o rastro que nos deixa Agustín. Non hai máis que ler este excelente libro para deixarse levar por unha
primeira parte conmovedora que nos permite coñecer a situación dun neno, dunha
familia nunha época gris e miserenta contada con tenrura. Nótase un Agustín
feliz rememorando feitos que lle ocorreron nun tempo duro, pero do que rescata
feitos que a súa memoria salva da negrura. Pura memoria selectiva. E na segunda
parte, ademais de contarnos bastante da súa “cociña” como novelista, Agustín afía os coitelos e preséntase
indomable, inflexible diante desa
actitude arteira que intenta, e o
consegue demasiadas veces, desprezar a lingua galega, a lectura en galego e os
prexuízos contra a LIX, á que moitos consideran “unha literatura menor”. A primeira parte é fermosísima. Nela, Agustín
cóntanos uns momentos da súa infancia
realmente deliciosos. Malia ser consciente de que viviu uns anos que
deixaron castrados a todos aqueles que
nacemos nos corenta e boa parte dos cincuenta, o autor recrea, coa súa
habilidade literaria, feitos que nos fan sorrir e que nos lembran a inxenuidade
que, afortunadamente, posuïamos.
Agustín, coa
súa prosa limpa, o seu estilo literario tan persoal consegue que a súa voz de seu, sexa a axeitada para o que desexa contar. A partir
da súa vontade de estilo, tan recoñecible nos seus variados escritos,
relátanos, cunha estruturación ben intelixente, esas vivencias que a memoria retén
porque a selecciona para a boa saúde mental dos seres humanos. Vivencias
relacionadas coa escola, coa familia, coa súa Vilalba natal. Lembranzas
relacionadas coa Orquesta Mato, na que seu pai era trompetista, coa primeira
película que o abraiou ou co sentimento
(e a min me produciu unha emoción especial) que rabuñou o seu corazón
cando descubriu o mar.
E conta todo
isto cunha enerxía vital envexable. Séntese cómodo contando unhas pasaxes da
súa vida de neno que, a min, me produciron un auténtico pracer, pese a que ás
veces non son optimistas, precisamente. Confluín nalguns feitos con Agustín, pero
el, cinco anos maior ca min e estando nunha vila, viviunos dun xeito diferente.
Coincidimos, iso si, no espíritu que marcaban eses sucesos nas vidas de tantos
rapaces.
Desta
primeira parte, chamada AS PAISAXES DA MEMORIA, gustaríame
salientar certos aspectos que me pareceron marabillosos:
-
O amor pola súa familia.
 |
| Agustín cando era un cativo |
- O recoñecemento público ao seu
pai por ser quen lle introduciu o veleno das lecturas, algo pouco común nun
carpinteiro e músico da época.
- A paixón por escoitar os contos
en voz alta e ir á casa da veciña a escoitar a radio.
- O enorme número de referencias
a cineastas, películas, narradores, títulos de libros, músicos e poetas (aquí
Valente aparece por riba de todos eles) que aparecen ao longo de todo o libro.
Nesta primeira parte, loxicamente, tamén.
- O descubrimento oral de Charlie e a fábrica de chocolate que
fixo aos seus alumnos en 1984 dando clase de EXB, que rematou cunha explosión
de aplausos e berros cando Charlie descobre o billete dourado na chocolatina.
Agustín lía aos rapaces capítulo por tarde.
- A
experiencia de ver o mar na praia de Foz, baleira, pero “cun mar inmenso, un
mar de intenso azul escuro estendéndose ata un horizonte máis afastado ainda
que nas largacías terras chairegas” como di textualmente o autor.
-
A lembranza da chegada a súa casa da radio mercada a prazos, unha
Telefunken debaixo do brazo do seu pai.
- O cesto do Beti. Entrañable
vivencia do troco e negociación de tebeos. A figura do Beti de Beceiro aprovéitaa Agustín para falarnos dos exemplares que foron
espazo común na nosa infancia e a chea de personaxes que invadiron felizmente a
nosa nenez. Ler tebeos resultaba un gozo indescritible.
E tantas e tantas anécdotas, vivencias dunha época que cadaquén soportou e levou como mellor puido aparecen n´O rastro que deixamos para deleite dos lectores e lectoras.
 |
A segunda
parte, O OFICIO DE ESCRIBIR, vén sendo outra cousa. E nela Agustín
Fernández Paz nos vai deixando, coma se fose un/unha das súas personaxes, a súa
rabia diante das relacións, inxustas case sempre, que vive a sociedade coa lingua galega. Unha sociedade
que non quere (e, mesmo, menospreza) empregala, o rexeitamento da nosa literatura. Rexeita con
dureza esa expresión que tantas veces escoita de que é un escritor
“periférico”, entrégase ata o máis profundo a prol da lectura en galego.
Agustín escribe/fala dun xeito nidio das súas conviccións. E faino con
claridade, dunha maneira intensa, porque está convencido do que fala/escribe.
Por iso, Agustín emociona nas súas intervencións en diferentes foros. As súas
consideracións, como creador comprometido coa nosa cultura, sobre o trato
recibido en Galicia tanto polo libro coma pola lecturaestán expostos cunha
claridade exemplar.
 |
| Con Manuel Bragado e Antonio |
Gustoume
especialmente a explicación sobre a cantidade de protagonistas femininos nas
súas novelas ou nos seus contos. Algo que deben ler eses que fan fincapé neste
punto, algúns cunha certa ironía non moi positiva. Os seus argumentos son
incontestables. Marabilloso tamén o discurso no IES Os Rosais 2, no acto de despedida
da promoción de Bacharelato do 2007, que
coincidiu coa xubilación como docente do autor. É este un discurso para telo
presente, abrilo, lelo e relelo e aprender del cada día. Podía estar
perfectamente nesta segunda parte, por iso fago alusión a el aquí. Ou esas Oito doas para San Simón que, co ditame
dos XXVI Premios Xerais, conseguiu emocionar e poñer o público en pé. Esta
segunda parte componse de artigos publicados en diversos medios , de
intervencións en mesas redondas, de peticións recibidas variadas e foros
internacionais.
Non quero
esquecer o método que nos explica sobre a creación de historias a partir das
páxinas dun xornal. Un feito que deu lugar a un dos libros que máis me
impactaron no seu momento: Contos por palabras.
Tampouco non
quero pasar por alto algo que xa comentei anteriormente: o malestar que lle
produce a expresión “escritor periférico”. “Un
artista nunca é periférico (…) Periférico de que? E collo o globo terráqueo, o
que estaba no cuarto da miña filla cando era pequena, xíroo ata colocar Galicia
fronto a min, e vexo que nós tamén somos o centro do mundo (…) O centro do
mundo está onde estou eu (…)"
Claro e
rotundo Agustín. Son as súas propias verbas. Tampouco quero deixar atrás, aínda
que deixei moitos outros temas, o fermoso conto, Reflexións sobre a precariedade laboral, que se publicou
posteriormente no Boletín Galego de Literatura en 2004. Un conto duro e
irónico. Un conto crítico. Un conto co que pon remate a esta segunda parte.
Que quede
claro que eu non estou a facer unha crítica deste libro. Nin boa nin mala. Eu
non son crítico. Eu son un lector, unha persoa que gozou coa lectura d´O
rastro que deixamos. Unha persoa que se sentiu cómplice do autor en moitísimas
partes do libro e que, unha vez rematado, quere moito máis o amigo. Agustín
consegue que todo o que escribe soe a verdade. Por iso, querémolo tanto.
