REMUÍÑO DE LIBROS (33) "As terapias da doutora Ledicia", de Raquel Castro

TÍTULO: As terapias da doutora Ledicia.

 

AUTORA: Raquel Castro.

ILUSTRACIÓNS: Almudena Aparicio.

EDITORIAL: Galaxia. Colección: Árbore.

As terapias da doutora Ledicia é unha comedia que chega da man da editorial Galaxia na colección Árbore e que supuxo a primeira obra publicada da súa autora Raquel Castro, profesora e con ampla experiencia vencellada ao mundo do teatro.

Ademais esta peza teatral vén avalada polo Premio de Honra nos premios Estornela de Teatro da Fundación Xosé Neira Vilas no 2014.

 

Raquel Castro

     Tanto a súa estrutura  -consta dun único acto e dúas escenas- coma o seu contido están destinados a atraer a atención do lector pois están elaborados con dose de humor ben salferido, chegando mesmo, ás veces, a producirse certas situacións absurdas que non desentoan porque son levadas dun xeito natural.

     A doutora Ledicia é unha psiquiatra e psicóloga acostumada a traballar terapias en grupo e con sona de solventar os máis diversos males interiores. As súas terapias baséanse na risa, nas apertas e nas cancións como métodos infalibles para afastar a tristura e achegar a felicidade de estar a gusto con un mesmo. Conta coa colaboración de Carolina para axudala a levar a consulta adiante.

 

Il. de Almudena Aparicio

     Ao longo das dúas escenas un elenco variado de pacientes van chegando  para participar das terapias. Deste xeito, aparecen: Euloxio Ribeiro máis coñecido por ser o home do saco; Armando Xesteira, o apalpador; Antón Fontao, un lobishome; as tres Marías; María dos Meles, María Castaña e María Silveira. Todos eles veñen porque non son felices ao perderen a súa identidade mantida ao longo do tempo grazas á tradición oral, pero que agora, cos tempos que corren semella que xa non son útiles. A este grupo súmase unha muller vella que acode á consulta porque precisa de xente coa que falar, rir e cantar. Con paciencia, agarimo e intelixencia a doutora Ledicia logrará o seu obxectivo.

     

     As vivas ilustracións de Almudena Aparicio dotan de vida os diferentes personaxes.

                                                                                                       ALBA PIÑEIRO

PAPEIS RECOBRADOS (15) "O verbo CONTAXIAR"

                              Foto de Anxo Cabada


Levo ben anos loitando para que a lectura nos fogares e nas aulas sexa algo habitual. Non é doado, pero non claudico.
       Sempre me gustou conxugar verbos. Era moi bo niso xa na miña etapa escolar.

       Neste artigo, rescatado das columnas que escribía para o semanario "A Nosa Terra", falo do verbo CONTAXIAR.

      Os verbos teñen diversas connotacións; uns, máis agradables; outros, non tanto.

      Nestas liñas reivindico o verbo CONTAXIAR para que, fixado sobre as páxinas dos libros, consigamos "contaxiar" a alumnos e alumnas, fillos e fillas e, por que non?, os adultos.

                           

                                     O VERBO CONTAXIAR

                                                                                                           ANTONIO  GARCÍA TEIJEIRO

Contaxiar é un verbo que ten diversas connotacións, non todas positivas.

   

      Contáxiannos a gripe ou algunha doenza máis ou menos molesta.                     

     Contáxiannos o fervor relixioso, as forzas para realizar algo ou as ganas de non facer nada. Tantas cousas! Pero deixando isto á marxe, gustaríame dicir que contaxiar é un verbo que pode/debe ser conxugado para achegar ou introducir os nenos na lectura.

     Eu creo na súa conxugación para seducir con textos, rimas, xestos, pausas, silencios, etc. os cativos no eido da literatura. Pódese contaxiar o desexo de ler dende o entusiasmo por aquilo que apaixona: a lectura por necesidade, por pracer, pola beleza, pola función que pode cumprir e, mesmo, pola falta de función que a lectura pode ter.

     

     Pódese contaxiar dende o exemplo, poñendo á vista o noso hábito lector, falando de libros cos rapaces, e amosándolles como gozamos coa palabra escrita.

     

     Contaxiar para que imiten e, nalgún momento, cheguen a ler en liberdade e sen prexuízos.

     

     Contaxiar lendo versos en voz alta, escribíndoos na pizarra ou lendo contos á beira da cama.

     

     Contaxiar hábitos, entusiasmos, costumes ou desexos permitirannos vivir o fascinante mundo do libro dun xeito grato e ousado á vez. Se espertamos a curiosidade pola letra impresa, abriremos portas á esperanza duns nenos máis felices e formados. Se contaxiamos a ilusión de saber que hai tras o título dunha obra literaria, estaremos abrindo ventás a esa aventura interior que nos presenta o acto de ler.

     

     Contaxiar, en fin, é conxugar o verbo dos soños acochados nas palabras.

REMUÍÑO DE LIBROS (32) "Abecedario Ilustrado", de Carles Cano

TÍTULO: ABECEDARIO Ilustrado.

AUTORES: Carles Cano( texto) e vinte e sete ilustradores

TRADUCIÓN: Anaír Rodríguez.

EDITORIAL: Xerais.

Este “Abecedario ilustrado”aínda que xa hai un ano que saíu publicado, segue a ser un álbum ilustrado a ter en conta nas primeiras idades, pois o abecedario é o xermolo das palabras e, xa que logo, do proceso comunicativo tan necesario para a sociabilidade e a convivencia.

     Da man da editorial Xerais chegaba hai un ano ás nosas librarías este fermoso álbum ilustrado para os primeiros lectores. O seu autor é o polifacético e mago das palabras Carles Cano, escritor valenciano de recoñecida traxectoria dentro da literatura infanto-xuvenil e cultivador da poesía visual. Tanto o seu contido coma a súa concepción plástica atraen o lector dende o principio. Cada letra do abecedario está representada a dobre páxina.

 

Carles Cano

     

     Na primeira páxina aparece a letra acompañada por unha verba que comeza por ela e que resulta moi evocadora e de fácil recoñecemento por parte dos lectores. Deseguido vén a definición poética desa palabra que se converte na protagonista do poema e no que a creatividade, os xogos de palabras, o humor e tamén a tenrura están presentes.

    

     Toda esta páxina representa a lectura textual, na que o neno inicia o seu proceso lingüístico de asociación de sons con palabras e con textos. O feito de que o texto vaia escrito en maiúsculas e en minúsculas axuda ao desenvolvemento do proceso lector porque permite familiarizarse con ambas grafías.

     Un exemplo do dito podería ser:

     Libro: “ paxaro con ás de papel / voa sempre libre, / e a min lévame con el”

      A segunda páxina está reservada para a ilustración a cargo de vinte e sete ilustradores, tanto españois coma hispanoamericanos, todos eles de talento recoñecido e con ampla experiencia, que plasman pictoricamente cada un co seu propio estilo, a  súa lectura plástica das letras do abecedario.

 

Ilustración de Víctor Rivas

     

     Ao final do libro aparece unha interesante nota informativa, acompañada da fotografía de cada un. De entre eles podemos nomear a Xan López Domínguez, Emilio Urberuaga, Federico Delicado, Carmen Solé Vendrell, Miguelanxo Prado, David Pintor, Víctor Rivas e un longo etcétera ata os vinte e sete.

                                                                                                        ALBA PIÑEIRO

ESCAPARATE POÉTICO (CVIII) Yolanda Castaño

                         YOLANDA CASTAÑO  (Santiago de Compostela, 1977)

PEDRA PAPEL TESOIRA

Cando miran os ollos pechados,

as rodas vólvense un xogo de mans.

Yolanda Castaño

(O libro da poesía ábrese de máis

e convértese en baralla.)

Non é arrogante acender unha luz,

tampouco miserable escribirmos ás escuras.

Non perdas áncora ao mundo,

nin tacto co que as palabras soporta,

non temas en serrarlle as patas

para que poida chegar aínda máis alto.

Aquí, xeramos linguaxe.

Realmente escribimos

porque unha imaxe vale máis ca mil palabras.

A VOZ DA ÉPOCA

Os croissants desta mañá

xa saben algo resesos.

Os xornais sobre a mesiña

son unha fame ventrílocua.

Quixera que a visión non fose

un acto irreversible,

que o noso sentido da historia se estendese

ata máis alá do almorzo.

Apearnos de cada playback,

coreografía das entrevistas.

Xa non verdades como puños, verdades como

mans abertas.

Os titulares teñen un gusto a conversa de ascensor,

o mundo, un gran programa de escritura preditiva.

A noticia lida con máis convencemento

é aquela sobre a que

pelo unha pataca.

Moita información está perdendo os papeis.

A verdade havos facer

escravos.

FIN DA CITA

Ao lonxe semellaban os barcos

depositados sobre o tendal do horizonte.

As miñas ganas de chegar

tiñan o prezo en pesetas.

Así e todo: o mesmo tendal,

agora fronte ás nosas escollas.

Do medo que tiña ás escaleiras,

xa preferín guindarme eu.

Coma se seguise sendo adolescente,

cheguei a crer que a sinceridade

fose un chaleco salvavidas.

Pero as palabras pesan, turran,

eran croios metidos nos petos.

Braceando para buscarlle ao tempo

ese custo de oportunidade.

E dixeches: “Moi ben, xa o conseguiches”.

(Habería que poñerlle unha

perruca a esta lingua calva.)

Entón o poema abría os ollos e espertaba no mundo real.

Ti, que estabas

máis guapa calada,

arruináchelo todo.

(Do libro A Segunda Lingua, gañador do “XI Premio de Poesía Novacaixagalicia 2013”, editado polo Centro PEN Galicia).

REMUÍÑO DE LIBROS (31) "Zoonetos", de Antón Cortizas

TÍTULO:  Zoonetos

AUTOR: Antón Cortizas

ILUSTRACIÓNS: Sonja Wimmer

EDITORIAL: Tambre. COLECCIÓN:  Ala Delta

A editorial Tambre-Edelvives achégalles aos lectores, a partir de dez anos, este fantástico poemario pertencente a un dos autores referentes dentro da nosa LIX. Trátase de Antón Cortizas, autor con ampla bagaxe de creación literaria en diferentes xéneros e gran coñecemento da literatura popular de tradición oral. Pero ante todo é un amante da palabra, coma eixo fundamental para todo o demais. Se hai palabra, hai liberdade e se a usamos de xeito atinado, revalorizámonos coma persoas.

     

Antón Cortizas

     

     Zoonetos segue a liña de compartir cos máis novos esta ferramenta tan importante coa que contamos para rir, denunciar, namorar, xogar e reflexionar que non deixará indiferentes aos seus lectores pois é un poemario que resulta atraente tanto pola súa estrutura coma polo seu contido.

     

     No referente á primeira porque conta con dous prólogos, un prosaico e outro poético onde o autor a través do humor, fai que nos familiaricemos coa estrofa clásica do soneto.

     

     Logo veñen os cincuenta e tres sonetos (algúns son estrambotes) para rematar cun índice onomástico dos diferentes animais integrantes.

     

     En canto ao contido, a listaxe dos animais protagonistas é ampla  abranguendo a anfibios, arácnidos, aves, crustáceos, insectos, mamíferos, peixes, réptiles etc, toda a fauna animal ten cabida neste libro: dende os de tamaño máis grande ata os máis pequenos pero de igual e importante contribución para manter o equilibrio no mundo.

     

     Aínda que os versos estean suxeitos a un esquema métrico fixo, isto non impide que sexan vivos e estean cheos de humor e dunha musicalidade rítmica que invita a experimentar e xogar con eles pois van da man da emoción e dos sentimentos.

     As ilustracións en branco e negro de Sonja Wimmer resultan expresivas e moi suxestivas, dotando de vida e trazos humanos os diferentes protagonistas.

                                                                                                         

                                                                                                                                       ALBA PIÑEIRO

PAPEIS RECOBRADOS (14) "Ler para contaxiar e escribir"

    Fotografía de Anxo Cabada



Agora, que comeza un novo curso, recupero un texto publicado en A Nosa Terra para seguir insistindo na necesidade de que os mediadores e mediadoras  busquen razón claras para que o seu alumnado lea poesía: “Ler para  contaxiar e escribir”.

     Os rapaces e rapazas gustan da poesía. É máis, precísana sen sabelo. Cando a atopan caen baixo o influxo da súa maxia. Ábrense e escriben dende dentro. Pero hai un problema: fáltanlles lecturas. É aí, onde os docentes xogan un papel fundamental. Teñen que levalos á poesía de calidade para que aprendan algunhas das ferramentas fundamentais para artellar o mellor posible os seus poemas. 

     Tampouco se lles debe deixar orfos neste aspecto. Para iso, claro, o profesorado ten que poñerse ao día, coñecer poetas, lelos, escoller versos axeitados, entrar neles etc. para achegarlles o que necesitan. Non é unha tarefa doada, pero con convicción e consciencia do labor a desenvolver acádanse resultados impensables.

     

     Dende o meu estado de mestre xubilado, animo con estas liñas a mestres e mestras a que poñan preto do seu alumnado a motivación precisa para que lean, escriban e sintan o poder da palabra poética.

                                    LER PARA CONTAXIAR E ESCRIBIR

                                            

                                                                     

                                                                                                                       
                                                                                                                                        ANTONIO GARCÍA TEIJEIRO

Malia que moitos pensen que insisto demasiado, cada día que pasa reforzo a miña opinión de que hai unha verdade, para min, indiscutible: non se pode ser un bo mediador ou mediadora sen un hábito lector moi definido. E engado: non se pode escribir ben, a ningún nivel, sen lecturas axeitadas que permitan acadar / coñecer / descubrir referencias que guíen a quen escribe ata dar co camiño de seu. Isto, nos rapaces e rapazas que senten a necesidade da escrita (que conste que os hai) resulta moi evidente.

     Porque, provocada ou non, hai moitos que precisan expresar o que lles preocupa. E expresan sentimentos e sensacións do máis variado, sendo unha constante, iso si, o feito amoroso. Les os seus escritos e ábrense dunha maneira case sorprendente. Pero notas, axiña, que lles faltan lecturas detrás  para escribiren cunha certa intención literaria. Póñeslles preto uns libros escollidos, achégaslles uns poemas suxestivos, dáslles unhas pautas claras e o seu labor poético mellora unha barbaridade. Comezan a entender que é literatura, que é a poesía e os seus trazos específicos e amplos, como poden expresar eses sentimentos dun xeito orixinal, incisivo, preciso e, mesmo, precioso.

     

     De aí que intente que os meus alumnos e alumnas se interesen polos clásicos da poesía galega. Primeiro, por suposto, cando son pequenos, poemas próximos á súa idade que se baseen na calidade e no respecto a eles como lectores. Coñecen, despois, mostras básicas de Rosalía. Imprescindible. E outras de Curros, Celso Emilio, Pimentel, Amado Carballo, os Álvarez Blázquez, Iglesia Alvariño, Manuel Antonio, Méndez Ferrín, Novoneyra, Manuel María, Xohana Torres etc. Destes poetas, hai versos que lles van abrir canles para un mellor coñecemento dos procedementos específicos da poesía. Canles polas que van camiñar na procura de novos horizontes.

     Paso, despois, por nomes como Pepe Cáccamo, Ramiro Fonte, Baixeras, Román Raña, Eva Veiga, Ana Romaní, Fernán-Vello … que comezan a estar máis preto deles.

     

     E chega un punto, no que lles presento poemas doutros poetas, talvez máis novos que, dende unha óptica diferente, son quen de levar a expresión poética por camiños diferentes que, en moitos casos, permiten identificar os rapaces e rapazas coas súas propostas. Daquela, camiñan polo poema curiosos e cómplices co que están a ler. Senten que hai posibilidades distintas para desenvolver. Ábrenselles novas vías para percorreren na busca da luz que alume os seus escritos. A néboa da confusión semella esvaecer grazas ás palabras, ás mensaxes que descobren e latexa  neles a necesidade de coñecer mellor o mundo no que viven. A néboa da confusión, que tantas veces cegou horizontes soñados, semella fuxir para que se sintan acariñados polas mans das palabras convertidas en versos. Eles mesmos comezan a coñecerse mellor.

     É o momento no que converxen aqueles poemas primeiros de cando eran cativos cos clásicos que centran a poesía no mapa persoal de cadaquén xunto aos máis novos que están na órbita máis próxima a eles. Para todo isto, mediadores e mediadoras, a lectura faise imprescindible. Temos a obriga de ler, de escoller textos engaiolantes, de ir acadando unha cultura literaria o máis ampla posible que nos permita crear un espazo común no que marquemos algúns sinais fondos para que o noso alumnado camiñe con seguridade polos vieiros da literatura.

     E gústame afirmar que os rapaces e rapazas non permanecen impasibles se os contaxias,  deixando para mellor ocasión academicismos inútiles, co teu entusiasmo poético, con versos coma estes de Ledicia Costas: Para que vou pintar os labios de vermello / se sempre me acabas comendo / o carmín / e a gramática? ou estoutros de Lucía Aldao: Cóntame o que me gusta / ou arrepíntete de entrar dese xeito pola noite / e crer que eu estaba durmida. E motívaos versos coma os de Raúl G. Pato: Quérote como a miña avoa / facía as filloas, / fariñosamente / e co sangue da derrota. Pequenos e intensos poemas de Lupe Gómez: Ninguén / me prohibirá nunca / estar soa., ou estoutro de Olga Novo: Esta será na morte / a miña última palabra: / quen me dera ser gata / para vivirte sete veces.

     

     E vendo como se emocionan os mozos e mozas, como se deciden a escribir poemas dende estas suxestións, non dubido en achegarme, para agasallárllelos, a versos de Marta Dacosta (Ósos de muller / ósos que encolleron na humidade do inverno, / de todos os invernos / que anegaron o século), de Emma Couceiro (Se apreto os ollos / as manchas de humidade / que hai no teito / semellan caracois / sen cuncha.), de Antía Otero (De nena / asexaba mareas dende a fiestra. /Hoxe / plantaron eucaliptos.), de Kiko Neves (O que máis me gusta da poesía. / Os silencios) ou de Fran Alonso (Ás veces poalla sobre o mar / como poallan os anos sobre nós.) entre tanta xente , sen clasificar a ninguén en xeracións definidas.

     

     Momentos lúcidos diante das palabras feitas verso. Ganas de espirse sen complexos cando se apoian nuns poemas que senten próximos, algúns, case, como se formasen parte deles. E, sen nos decatar, imos creando unha radiografía de sentimentos poéticos que excede os lindeiros da razón. Os resultados, motivadores, permítennos seguir escaravellando na ferida das necesidades líricas.Vexo entusiasmado nos andeis da miña biblioteca poemarios de Estevo Creus, Rafa e Miro Villar, María do Cebreiro, Carlos Negro, Yolanda Castaño…e danme ganas de mergullarme neles, unha vez máis, para dar con novos versos que provoquen intensidades poéticas. Unha verdadeira razón da existencia da poesía. 

ESBOZOS FÍLMICOS: GENTLEMAN'S AGREEMENT, DE ELIA KAZAN

Gregory Peck

En algunas de sus películas de los años 40 y 50 del siglo pasado, Gregory Peck interpretó una serie de papeles que se centraron en promover la causa de los derechos civiles, en unos momentos en los que, tras la II Guerra Mundial, este tema se volvió de rabiosa (y controvertida) actualidad en los Estados Unidos. En este sentido, es especialmente memorable el personaje de Atticus Finch que Peck encarnó en Matar a un ruiseñor, pero la película de la que nos ocupamos en este breve artículo, y que he tenido oportunidad de volver a ver no hace mucho, ha quedado bastante más olvidada con el paso de las décadas. Nos referimos a Gentleman's Agreement—que en España se estrenó bajo el título bastante certero de La barrera invisible—, una cinta dirigida en 1947 por Elia Kazan, que fue coautor del guión junto con Moss Hart, tomando como base una novela de la hoy muy poco conocida Laura Z. Hobson. Se trata de una de las muchas películas de denuncia social de un Kazan que pasaría tristemente a la historia por sus prácticas delatoras durante la caza de brujas maccarthysta, pero cuya magnífica filmografía pone una y otra vez el dedo en la llaga en todo lo referente a la injusticia social.

Es este caso, y de manera semejante a lo que ocurre en otro film del mismo año, Crossfire, de Edward Dmytryk (en español, Encrucijada de odios), el director denuncia el rampante antisemitismo que se escondía sutilmente bajo la superficie de la sociedad estadounidense posterior a la segunda contienda mundial. Peck da vida a Philip Schuyler Green, un periodista que, tras enviudar recientemente, acaba de mudarse a Nueva York y ha recibido el encargo de escribir una serie de artículos sobre el antisemitismo. Incapaz de escribir ni una sola línea mínimamente aceptable acerca de dicho tema y acuciado por la necesidad de entregar su reportaje al director de la revista para la que trabaja, Green decide hacerse pasar por judío para experimentar así en carne propia la discriminación a la que se veía sometida este grupo social en tiempos inmediatamente posteriores a la derrota del nazismo. Hasta aquí el planteamiento de la trama puede parecer un tanto ingenuo (que lo es, y en especial el final que los guionistas decidieron dar a la historia), pero a medida que va avanzando la película, el espectador va dándose cuenta no solamente de la ubicua presencia del antisemitismo en todos los rincones de la Gran Manzana—y, por extensión, en el resto del país—, sino también del impacto que su decisión de adoptar una identidad étnica judía tendrá en su relación con su novia Kathy (Dorothy McGuire), en su vida profesional e incluso en su hijo, a quien insultan sus compañeros de escuela.

El director Elia Kazan

A lo largo de la película nos encontramos con múltiples situaciones que invitan a la reflexión sobre el irracionalismo de la xenofobia y del racismo, así como con una serie de personajes interesantes que a veces están delineados con menor profundidad que en la novela. Por ejemplo, están el señor Minify, jefe de Green, y Anne, interpretada por la siempre convincente Celeste Holm, compañera de Green en la revista, dos personajes de tendencias políticas totalmente liberales. También tenemos a Dave, encarnado por el excelente John Garfield, un soldado judío amigo de Green en el que se ve reflejada toda la discriminación a la que están sometidos los semitas en el espacio urbano neoyorkino. Es precisamente Dave quien hace ver a Green las dificultades por las que atraviesan quienes, a diferencia del periodista, no son judíos sólo temporalmente y por elección. 

Celeste Holm

Algunos momentos de la cinta están revestidos de un tono un tanto panfletario y de un idealismo evidente (una vez más, como ejemplo de esto véase, en especial, el final), pero éstos son elementos perfectamente comprensibles si tenemos en cuenta la intención de concienciación social que movió el proyecto. A finales de los 40, en el contexto de unos Estados Unidos que han salido victoriosos de la II Guerra Mundial, salvando al mundo del fascismo y del totalitarismo nazi, sin duda no podía ser del gusto de todos una película en la que se recordaba al espectador que el antisemitismo tenía una presencia notable en una sociedad estadounidense que, por otra parte, seguía dominada por la segregación racial. Pese a ello, Gentleman's Agreement fue merecedora de tres Óscars: nada menos que a la mejor película, a Celeste Holm como mejor actriz secundaria y a Elia Kazan como mejor realizador. Y en los momentos políticamente convulsos en que vivimos todavía hoy en día, esta obra a veces un tanto olvidada de Kazan merece ser recuperada y su visión resulta totalmente recomendable.

                                                   ANTÓN GARCÍA-FERNÁNDEZ