A BUTACA DO LECTOR (12) "O lado do que dormes", de María Canosa

Ao lector déronlle ganas de facer unhas pausas cando lía (e sentía) as palabras que Laura, a protagonista da magnífica novela O lado do que dormes, de María Canosa, vai cuspindo entre a desilusión e os novos azos para seguir a súa vida. Espera un pouquiño, Laura, dicía o lector algo anguriado. Pero non había xeito de deter as súas frases cargadas de decisións que daban a volta dunhas páxinas a outras.

     Pechou o libro nun determinado intre e, con el nas mans, comezou a pensar no discurso da muller. Canta razón tiña na meirande parte das súas diatribas contra a sociedade que a estaba minusvalorando de vez!  E se non a anulou foi porque, malia as dúbidas que lle petaban nos miolos un día si e outro tamén, tiña un compañeiro, Andrés, que a respectaba, lle daba serenidade e a motivaba (xunto cos fillos) e a Clara , unha compañeira do estudio, que sobrelevaba a súa vida ben difícil cunha forza extraordinaria intentando, continuamente,  ver o vaso medio cheo. Xuntas darán pasos atinados para resistiren e dar novos impulsos ás súas vidas.

    

O lector expón nos seus pensamentos a verdade do que Laura lle presenta diante: unha muller intelixente que ama a súa parella, os seus fillos, quere traballar e, xa que logo, que o seu labor sexa recoñecido. Todo son cambadelas cando sae do seu domicilio: un xefe que non  valora o seu traballo como debería porque é muller. Un cliente que, baseado na súa actitude machista, está nunha situación de poder e chega a abusar dela de palabra. Un tempo cotián que a agobia e que, pola súa condición femenina, non permite o gozo de Laura no seo familiar.

     Laura quere, ama, é responsable. Sen embargo, todo se alía en contra dela e faina dubidar do seu papel na sociedade. Mesmo atopa a Violeta, unha antiga compañeira escolar, que fora acosada nas aulas e que a esnaquizaron para sempre. (Ou non?)  Séntese culpable por non ter tomado outra actitude naqueles anos mozos nos que a súa compañeira sufriu tanto.

     O lector comprende estas situacións coma unha lacra para o desenvolvemento da muller como tal. E dóelle o discurso de Laura. Dóelle moitísimo. E dóelle porque o que aquí conta maxistralmente María Canosa (á que adora) é unha radiografía perfecta do rol que as mulleres posúen no día a día demasiadas veces agochado.

O lector segue a reflexionar e non quere dar ningunha pista máis.

Pero pensa que a afouteza e a dignidade da protagonista (e dalgúns personaxes máis) son para el tamén ese trofeo que Laura consegue de cando en vez. Fica enmeigado polo xeito de narrar da autora. Unha narración dun vigor enorme, moi claro na exposición. E uns momentos nos que quere chamar a protagonista en voz alta e dicirlle que non se pregue diante desas condutas ignominiosas que a asolagan.

 Daquela,pecha o libro na páxina 196, a derradeira, e sente moi preto a esa muller de 37 anos que, nun mundo inhóspito, loita por acadar os seus soños.

DARDO POÉTICO (LXIII): "Reflexións sobre ´Irmá paxaro´, un poemario de Tamara Andrés."

                   Voando polo tempo que pasa sen pedir permiso

                             (Reflexións sobre o poemario Irmá paxaro, de Tamara Andrés)

                                                                                                                Antonio García Teijeiro

Cando temos nas mans un libro coma Irmá paxaro, somos conscientes de estarmos diante dun poemario elegante dende o punto de vista formal (cun certo ton narrativo), intelixente nos seus planteamentos e moi vencellado á pel do ser humano (algo fundamental) sen experimentos e moi lírico.

    

    

Irmá paxaro é para min un poemario rico, un poemario, sen dúbida, de perdas: a da irmá paxaro que quebrou as ás e que deixa un baleiro evidente. Xa non fala. Sábeo Tamara Andrés, a autora, e arrinca a substancia poética ao sentir que os anos pasan e o mundo de seu cambia.

É a perda dun tempo cómplice que é compartido e que foi pasando mentres deixaba baleiros os recantos da convivencia, facendo que os límites quedasen desdebuxados por unha festa sen sentido.

     Un poemario cun catálogo común que inventa titulares e que evoca o desexo fondo de xustificar vivencias que se moven entre a soidade, o abandono, a sede, a crueldade ou as lembranzas a xeito de paseos , da aldea nunca visitada, das lambetadas do quiosco ou do feito de nadar sobre flores da memoria como sobremesa.

     Imaxes punxentes que sacoden : pero cando o sangue aniquilou / todo co seu gume fino e fondo / nunca xa máis / volvemos a ese lugar.

Imaxes dunha certa agresividade sinxela e directa: a mesa era tan circular coma os nosos ventres ou

habitabamos un violín tan / desafinado que as nosas contornas / danzaban sempre volubles.

Imaxes de sentimentos coñecidos: disque que a tenrura / é máis levadía cun anaco de pan para a boca ou a imaxinación/ é / tan fráxil / coma esta exhalación / de porcelana.

Podería seguir, mais prefiro que sexan os lectores os que vaian descubrindo a riqueza lírica dos versos que viven neste poemario tan belido.

 

Tamara Andrés. Foto tomada da Galipedia

     Un poemario, como dixen, de perdas e, ao fío disto, de ausencias.

Pero tamén de descubertas e nostalxias dunha vida en común cunha irmá que voou; un universo conxunto que conecta coas lembranzas e as vivencias fondas, coas fantasmas dun pasado sen destruír no pensamento, unha elexía de amor fraternal que intenta soster na man un tempo que pasa sen deterse e sen pedir permiso.

 

Na presentación en Vigo

     Un poemario, Irmá paxaro, ante todo, sincero e honesto, cunha grande expresividade sensorial, cun corpo sufrindo embates da vida e unhas metáforas que van do surrealista á unha concepción da realidade que se tinxe de misterio para infrinxir certas regras e que, a o tempo, emociona na súa fondura.

     

     Unha vez máis teño que dicir que a poesía sen emoción non é poesía. Un poemario que demostra e –sustenta-  esta miña afirmación.

Emoción todo el, silencios tensos, pausas para reflexionar sobre o lugar que o ser humano ocupa nesta vida tan complicada.

     Un discurso poético intenso como ten que conlevar a boa poesía. E esta é xa emotiva dende os acertados paratextos de Mara Wilson e, xaora, de M.ª Victoria Moreno, esa muller que tanto amei.

     E non quero deixar de salientar o carácter tan persoal e orixinal saído do texto das ilustracións de María Montes. Unha boa compaña.

Falando do poemario na presentación en Vigo. Libraría Cartabón.

     Ler a Tamara Andrés xa se está a converter nunha festa da luz e dos sentidos.

     Desta volta, dando consistencia a un proxecto ilusionante como é Cuarto de inverno, dirixido polos infatigables Andrea Jamardo e David Cortizo, que intentan abrir máis as canles da nosa literatura sen adxectivos para acadar o obxectivo da calidade literaria dende as trincheiras do auténtico.

      Alegrémonos. Con proxectos coma este, a literatura galega é máis sólida.

A ESTELA DO "FARO" DENDE A MIÑA FIESTRA (1)

Foto de Ricardo Grobas

                

                                                                      Escribir e escribir

                              

                                                        Antonio García Teijeiro                                          

Nalgún momento da súa vida o escritor Carlos Fuentes afirmaba algo así como que a escrita non comeza con calquera de nós mesmos, senón nos libros que lemos ata o intre de poñernos a escribir.

Carlos Fuentes

     Non lle falta razón ao novelista mexicano penso eu. Isto aconteceume a min. Cando sentín a necesidade de escribir, notei axiña que me faltaban ferramentas. Os meus escritos adolescentes eran berros de rabia, de ansias de liberdade, de saber quen era e o papel que desenvolvía nunha sociedade con demasiadas tebras que escurecían o meu día a día. Si, eran iso e moito máis pero non eran literatura. Por que? Porque me faltaban lecturas. Foi a partir da lectura pausada de toda sorte de obras literarias, cando a escrita lle deu sentido á miña vida. E case chegou sen avisar. Comprendín que debía facer preguntas. Que esas preguntas propiciarían unha busca. E atopei un camiño aberto que percorrer. Cos anos as voces de escritores e escritoras que eu devoraba foron enriquecendo a miña visión do cotián para ir chegando ao convencemento de que era capaz de penetrar na realidade circundante, de decatarme das moitas arestas que esa realidade tiña e, así, poder rachar certos límites que me confundían.

     A escrita, escribir dun xeito constante – como me chegou a dicir Álvaro Cunqueiro un inesquecible día en Marqués de Valladares – faría que me convertese en escritor sólido e non ser unicamente un escritor de ocasión, díxome o mestre. Escribindo acadei unha certa reivindicación persoal, coñecinme mellor e deume referencias ben ricas do que me rodeaba.

Álvaro Cunqueiro

      Quixen facer da palabra escrita un instrumento imprescindible para evocar, para sentir, para escarvar na conciencia colectiva, para reflexionar. Escribir e escribir serviume para encontrar a miña voz literaria. Esa que marca a individualidade ética e estética para desenvolver un discurso literario propio e coherente.

Escribo e escribo constantemente. Ben sexa nun pano de mesa de papel, detrás dunha factura, no meu caderno na rúa ou sentado na butaca escoitando – como agora mesmo un cuarteto de Schubert – esa música que me permite sentir a serenidade precisa para tecer narracións ou poemas nacidos para sacudir. Todo o que me rodea é unha fonte de inspiración. Sinto que o escritor ou escritora debe ir cos ollos ben abertos, ver, sentir o que a xente respira. Ten que vivir – non existir – e coñecer os sentimentos que aboian nas rúas. E ler, claro. Ás veces dubido das lecturas dos escritores. Sen elas pouco se pode achegar ao mundo da creación. Eu levo a mirada curiosa, o corazón aberto e os oídos atentos.

    

Julio Ramón Ribeyro

Síntome un poeta da rúa. E dende ela tomo conciencia do que Julio Ramón Ribeyro, escritor peruano, dicía: “Comprendín daquela que escribir, máis que transmitir un coñecemento, é acceder a un coñecemento.” E no seu fermoso libro, Prosas apátridas, continuaba dicindo “que o acto de escribir nos permite aprehender unha realidade que ata o momento se nos presentaba dun xeito incompleto, velado, fuxitivo ou caótico. Moitas cousas coñecémolas ou comprendémolas só cando as escribimos…”

E por ese espazo camiño eu.

ESCAPARATE POÉTICO (CXXIV): "Partituras", de Xoán Carlos Domínguez Alberte e Mercedes Queixas Zas

                                  XOÁN CARLOS DOMÍNGUEZ ALBERTE                                                                        (Escudeiros-Ramirás, 1966)

                                  MERCEDES QUEIXAS ZAS  (A Coruña, 1968)

 Na anatomía corporal

(im)perfeccións ocultas

só descobren a nudez

na palabra.

Embigo.

Dedicarse á contemplación

cobiza o ensimesmamento

íntimo

en inútiles bólas corporais

de amidón.

Ou termos man

do cordón umbilical da historia

do propio sangue.

Punto límite

de non retorno.

E a voz prosaica

transfórmase en palabra de sedución.

É

este

o tempo

dos sucos novos.

Espertemos

de sonos de antano

en barola amolecidos

e gocemos

plenamente

das estreliñas

mareiras

de cinco puntas

violetas

que penduran

na rede

dos nosos soños.

Quero ser violeta.

Quero ser violeta.

Repite comigo.

Porque non podo

Xoán Carlos Domínguez Alberte e Mercedes Queixas, por Baldo Ramos

vivir en déficit

comigo mesma.

                                                  

                                      Acabarei por facer do poema a biografía.

                                                                                                             

                                                                          Luísa Villalta, Ruído

Escribo en ti.

Á rebusca das palabras

que tenten do papel

o canto da folla

malia o teu silencio

arrepórseme

en fíos

encadeados

de palabras

indelébeis

a bruaren

en min

Escribo para min.

Para non me perder

en areas ínfimas

ao atravesaren

escorregadizas

o medidor do

tempo

máis aló do

meu tempo.

                                                                       Para Ramón Luís Acuña,

                                                                                          na lembranza.

Na nosa escola había mestres

que falaban claro

a lingua

dun tempo solleiro

de ar limpo en cantos

de paxaro sobrevoando

a fertilidade

das agras.

Forza de animal salvaxe acantazou

a fiestra das palabras.

Furia incontida esnaquiza a luz

en pequenos anacos de miolos

cortantes de impotencia.

Voo morto de paxaros

en agros sen semente.

Ollada en liberdade

xa sen as fírgoas

dun tempo maldito

que amerou para sempre a flor

fecunda da colleita.

Percorrer o areal húmido

do teu verso

para sentir

vertixe

entre as dedas

Os autores, por Baldo Ramos

Chove xullo

nestes vidros

Repensármonos

para circunvalar as ce(n)suras

das nosas mans

chuchameles

De cando en vez

as palabras

botan o pulso

gañador

Non hai maior mentira

que o silencio

Ordenar gabetas

para desacordar lembranzas.

(Do poemario Partituras, editado por Laiovento, 2019)               

A BUTACA DO LECTOR (11) "Os camiños do vento", de Xavier Estévez

Ao lector non lle gusta nada un mundo no que hai persoas que teñen todo e outras, nada. Que unhas teñan moito e outras, moi pouco. Que unhas teñan algo e outras vivan na miseria.

     Ao lector gústalle que brillen a amizade real, a solidariedade e as emocións.

Por estas e outras razóns ao lector gústalle a literatura de Xavier Estévez, sempre clara, solidaria e cun toque humano que emociona tras poñer o dedo na chaga da inxustiza. Os seus libros – moi literarios – descobren as fraquezas dunha sociedade cruel cos débiles ou cos que son distintos.

    

Por isto foi un pracer volver atoparse con Sara e con Lucas na súa nova novela Os camiños do vento. Vellos coñecidos estes dous adolescentes, amigos íntimos, que descubrin no seu fermoso libro Avións de papel.

     Dúas persoas inquedas, con eivas unha delas  - Sara está en cadeira de rodas por  mor dun accidente -dispostas a vivir a aventura da solidariedade permanente.

Dúas persoas que comparten o amor pola lectura e a paixón por escribiren: ela, poesía; el, historias. Dous seres que transmiten enerxía, ademais de afouteza diante das situacións inxustas. Iso, alomenos, é o que sente o lector cando entra no seu mundo.

     Xavier Estévez tece unha historia en Os camiños do vento, na que combina aventura, amor polo ser humano e compromiso social. Con certos tintes poéticos, a novela achéganos á cruel realidade dos desprazados pola man negra das guerras que provocan fuxidas na procura de horizontes máis amables para as vítimas da violencia.

     E o lector convértese en testemuña activa dunha situación que o conmove. Séntese seducido pola figura dunha rapaza, pequena ladroa de peixe nun peirao da vila.

     O lector sofre pola odisea que certos personaxes viven – ou padecen, mellor – para acadaren un lugar no mundo, afastados da guerra. A que protagonizan Aisha e Yaram é unha máis das moitas que se dan, por desgraza, neste tempo.

     E o lector emociónase diante da disposición positiva dos nenos e séntese completamente en concordancia coa figura de Manuel, o vello pescador, todo bondade.

     Pensa o lector que persoas así tamén existen e que está moi ben que se lles dea voz, como fai Xavier, para que prendan nos corazóns da xente que non se conforma coa crueldade da sociedade.

     O lector resume Os camiños do vento con substantivos como solidariedade, amor, amizade, agarimo, tenrura, afouteza…, canso xa de tanta repugnancia como o envolve no día a día.

     Cando remata a narración séntese un pouco mellor que antes, pousa os seus ollos nas poeticamente marabillosas ilustracións de Xosé Cobas e cantaruxa en voz alta unha canción ben fermosa, que tanto lle gustara – e segue a gustarlle – no seu momento, na voz de Jimmy Fontana: Il mondo.

     E, mentres canta, decátase de que o mundo segue xirando sen deterse, mentres hai demasiadas persoas que sofren nesas voltas que di a canción.

Que triste!

ESCAPARATE POÉTICO (CXXIII) Miguel Sande

                                     Miguel  Sande  (Pastoriza, Arteixo, 1961)

Cando escribo un poema teño a mesma sensación

que cando circulo de noite por unha estrada

secundaria; o mesmo medo a me perder, a non

ser quen de chegar; a mesma curiosidade e de vez

-como dicilo- unha insatisfacción como de caída

continuada de pétalos nun sangue murcho, ese

Miguel Sande  (Foto La Voz de Galicia)

proído, e acabo por buscar ao final só palabras

rápidas que sexan –poidan selo xa por defecto-

casa.

Que sexa un rebelarse. Pisa sobre o meu corazón,

salta! Enterra nel ese paxaro verde que diaciamos

na meniña e que ao mirar desaparece. As larvas

de algunhas outras decepcións que son sempre

esas lágrimas que non saen, han de seguir a súa

transformación: déixaas, a curiosidade nace así.

Celébraa, a vida, prégocho. Ti que desenterras

palabras coma pombas mortas para lanzalas con

forza ao máis alto unha outra volta ata quedares

axeonllado, sen folgos –ese desespero á veces-,

sube sobre deses cúmios caligráficos de fórmulas e

ecuacións; esparexe, coma cinza, ese silencio en pó

de laboratorio e vívea, celébraa; esque ce debaixo

desas horas de máis neve os cen mil incendios que

creas ver e, prego –que nunca o tempo pase coma

por riba dun morto-, berra.

(quilómetros)

……………………………………………..

Son ese que xa só conduce polas noites sempre

cara o final porque a soidade

                                                     séntese máis plena

á maior velocidade

e busco  unicamente  esas palabras  que  quedan

esmagadas coma insectos

                                           contra o cristal.

(Do libro Os filósofos xa non brindan con cicuta, editado por Centro PEN de Galicia, 2019. XVII Premio de Poesía Afundación 2019)