 |
| Xosé Cobas |
Acabo de falar con el por teléfono.
É desas persoas coas que dá gusto conversar. Chamoume para comentar uns
detalles da miña antoloxía da miña poesía infanto-xuvenil galega que logo
aparecerá nas librarías e da que el forma parte fundamental coas súas
ilustracións. Coméntolle que tería tanto que dicir del e da súa obra que non
sei como comezar.
Teño, ademais, o problema da
proximidade a todo o que fai. Admiro e quero a Xosé Cobas quen é, para min, un verdadeiro poeta do pincel.
Xa levamos uns cantos poemarios
xuntos. Son unha delicia plástica.
Caderno de fume, Palabras envoltas en cancións, Paseniño, paseniño,
Cando caen as follas, As palabras están a mirarse arredor da mesa ou Petando
nas portas de Dylan, entre os poemarios, son mostras claras do que é
capaz de realizar este artista coa miña poesía. Entendémonos perfectamente. Xosé Cobas le os poemas e xa está a
poñer en marcha a súa maquinaria marabillosa. Os seus trazos e detalles
metafóricos son excepcionais. É
espectacular a empatía, a simbiose que os nosos traballos chegan a acadar. Non
é doado que isto se dea con facilidade, sobre todo, na poesía. Hai algo que me enche de orgullo: Xosé Cobas entrou na ilustración
poética cun libro meu. Encantoulle a experiencia. El mesmo recoñeceu que non
era un reto doado e tiña certos reparos nun principio. A min, a verdade, non me sorprenderon nada os
resultados obtidos. Xa o dixen antes, e mantéñoo, que Xosé Cobas é un poeta do pincel, un mago das atmosferas plásticas e
un creador sen límites. E non dubido que, se decidise escribir poesía, tamén
o faría ben.
Calquera que vexa as ilustracións
de Xosé Cobas vainas recoñecer axiña. Ten un estilo ben recoñecible, pero
admiro nel a súa inquedanza por evolucionar, por non ficar no fácil, na
comodidade, senón por estar a investigar novas técnicas e outras canles que
enriquezan a súa arte.
 |
| Cuberta e ilustracións de Xosé Cobas. |
Os seus trazos envolventes son
dunha delicadeza infinita. As súas ilustracións arrólante pola serenidade que
desprenden. Semellan aloumiños para as olladas.
Pero todas teñen o misterio que
lles infunde o seu creador, a súa metáfora plástica que as enriquecen por
completo.
Son ilustracións que aluman a
vista, que che fan reflexionar, que che levan a pousar os teus ollos nelas e
gozar dos seus planteamentos e arquitectura estéticos. Cando vexo o traballo de
Xosé Cobas, ao carón dos meus
versos, xogo a atoparlles a intención coa que o realizou. Aí, decátome da
riqueza que posúen. É un exercicio para
min moi interesante, porque chego a conclusións tan particulares como
excitantes que, seguro, son ben distintas da intención do artista. Velaí o
esplendor da súa visión. Unha visión rica e estimulante. É o que se precisa na
poesía.
A Xosé Cobas non lle dou ningunha indicación antes de comezar a
ilustrar os meus poemas. Quero que sexa libre para expresar plasticamente o que
el considere oportuno tras a lectura dos textos. Que faga a súa lectura
literaria el só e que principie a darlles un sentido ás ilustracións en concepto
e forma. Isto é así porque sei do seu gusto exquisito con todo o que debuxa.
Non se trabucou comigo endexamais. A nosa visión plástico- literaria é moi coincidente.
Xosé Cobas somérxese entre os poemas para sacarlles máis proveito, se cadra, aos
textos cos que se enfronta. É alguén moi minucioso que procura o control de
todas as facetas do seu labor.
E se nos referimos á persoa, quedo sen palabras
para definilo. Tanto el como Ánxeles-
biquiños agarimosos para ti- son
extraordinarios. Comprometidos, honestos, loitadores…, en fin, podería utilizar unha
chea de adxectivos que non caberían nesta introdución. A miña subxectividade
pode comigo.
O que non podo agochar é a xenerosidade
de Xosé Cobas. Endexamais me negou
nada. O que lle propoño faino con
interese, ledicia e agarimo. Xa intento non abusar. Dá gusto conxugar o verbo compartir
con persoas así. Un séntese máis feliz e valora o traballo do
ilustrador dun xeito afectivo que che deixa mellor por dentro.
Acábanse as palabras para seguir
falando de Xosé Cobas. Mellor que
fale el.
Lede, por favor, o fermosísimo
texto que escribiu para Versos e
aloumiños. Un agasallo máis que, coas súas ilustracións, emocióname.
Grazas, compañeiro, pola túa
calidade artística, mais eu non esquezo que o artístico, en ti, vai vencellado
á humanidade que desprendes.
É un pracer ser o teu / o voso
amigo.
 |
| Xosé Cobas e Antonio na Illa de San Simón. Premios Xerais. |
AS
IMAXES DA MEMORIA
O
traballo do ilustrador, polo simple feito de interpretar visualmente un texto,
suscita cantidade de preguntas ás que a miúdo debemos dar resposta. Algo que
provoca moita curiosidade son eses espazos onde o ilustrador “busca” para nutrir
o seu imaxinario.
Cando
xorde unha cuestión como esta, eu, e segundo a miña experiencia, sempre
respondo do mesmo xeito: busco, basicamente, na Historia da Arte e na memoria
da infancia.
É
nesta última, na miña infancia, onde procuro o pouso dun tempo pasado, que
traio ao presente para fornecer ese imaxinario. Nesa busca non figura o
apropiarse unicamente da “foto fixa” da nenez que todos levamos gardada, ben na
cabeza ou ben no corazón. Non, non é só iso. É, como dixen, atopar o pouso, o
destilado dunha etapa da vida con sabores e arrecendos propios nun contexto
único e irrepetible.
 |
| Ilustración de Xosé Cobas |
Retrocedamos
no tempo e, por un momento, situémonos nesa etapa, nun verán daqueles, por
exemplo, cando os rapaces nos iamos bañar ás agachadas ao río; un río, o
Tambre, profundo e perigoso no que nos estaba, aos cativos, prohibido o baño.
Neste caso non é o feito físico da acción en si mesma o que máis me interesa ―visto
hoxe
desde a perspectiva de ilustrador― senón o sentimento, a emoción e a
singularidade dese momento e o seu contexto: verán, calor, auga fresca, perigo,
risas, clandestinidade...
É,
como digo, o sentimento e a percepción máis que a imaxe, o que procuro
aprehender daquel tramo da vida. Como un efluvio espiritual que se despraza ata
o meu lugar de traballo e móvese como a brétema entre todos os trastos ―algúns
deles xoguetes da infancia― que habitan o meu estudio, como se tivesen vida
propia.
Tamén
é certo que ese bafo, ese arume, ás veces, deixa sombras de melancolía e de
nostalxia pero tamén de reflexión e, por suposto... interrogantes. Todo depende
da capacidade de observación de cadaquén. Por iso, na miña memoria, na memoria
do ilustrador, trato de reter a esencia dese tempo da infancia e convertelo en
imaxe. E a imaxe en metáfora, en símbolo ou simplemente en atmosfera.
Neste
ambiente lémbrome do acontecido unha “tarde de troitas” co meu avó, cando eu
contaba nove ou dez anos. Era primavera e foramos de pesca (nós diciamos ir ás troitas). O solpor ía vencido de
camiño á casa. Anoitecía cando nos detivemos no último remanso do río coa
intención (se había sorte) de ver os parrulos salvaxes percorrer o río dunha
banda á outra. E en fronte estaba Insua, unha aldea pequena que, a aquela hora,
deixábanos ver, a través das fiestras, as luces acesas. Luces de cor laranxa,
mornas, que se reflectían na tona do río coma se dun espello se tratase. Ao
pouco, no cu da aldea, entre carballeiras, amosaba a lúa un potente
branco-prata, tamén deitado nese espello que era o río; tan forte era a súa luz
que a cor alaranxada das outras, das incandescentes, era case un recordo.
 |
| Outra ilustración de Xosé Cobas |
Tal
como meu avó tiña calculado apareceu unha familia de parrulos: nai con sete ou
oito parruliños detrás, en perfecta aliñación. Eu estaba fascinado coa escea.
Parecían personaxes escapados dun conto, sobre todo cando atravesaron aquel
punto do río no que a lúa os vestía de luz para logo perdérense na escuridade
da noite. Aquela experiencia nunca a esquecín.
Pasaron
anos desde a marabillosa escena que meu avó me ensinara e quixen que o meu
fillo tamén a coñecera. E alí fomos. En primavera, cara á noitiña, con lúa e
coa ilusión de que, naquel remanso do río, o meu fillo experimentara a mesma
fascinación que a min me engaiolara trinta anos atrás; pero a decepción non
puido ser máis grande.
Nas
casas de Insua xa non había luces de cor laranxa, e se as houber non tiñan
forza dabondo para mirarse no río. Ata o branco-prata da lúa perdera presenza,
e o espello do río xa non era un carreiriño estreito de luz reflectida, senón
unha desorde de luminarias descontroladas.
Era
a luz pública. Un resplandor que envolvía a aldea nunha especie de bafo frío.
Ben seguro que nas noites de Insua podíase enfiar unha agulla no medio da eira.
Pola contra, naquel recanto do río rachárase a intimidade e fuxiran os
parrulos. Con eles, e para sempre, a poesía.
Certo
é que a auga dun río nunca pasa dúas veces polo mesmo sitio (como as etapas da
vida, que tampouco se viven máis dunha vez); pero aí están a literatura, a
poesía, a música... as imaxes, como testemuñas do tempo e da memoria, tamén,
para sempre.
 |
| Debuxo de Xosé Cobas para a cuberta dun libro de Antonio G. Teijeiro |
Xosé Cobas
Primavera
de 2013